Geachte hoofdredacteur en opinieredactie,
De Volkskrant publiceert ongefundeerde beschuldigingen van antisemitisme aan het adres van Palestina-supporters. Dat is een vorm van smaad.
Een recent voorbeeld is het opiniestuk van Domicela Heijmeriks (29 april 2025). Daarin vraagt zij zich af waarom Palestina-supporters geen vergelijkbare acties eisen tegen landen als China, Iran of Saoedi-Arabië. Ze noemt dit ‘selectieve verontwaardiging’, wat in de praktijk vaak neerkomt op een impliciete beschuldiging van antisemitisme.
Waarom zeg ik dat? Israël-supporters willen dat iedereen de IHRA-definitie van antisemitisme adopteert, inclusief de bijbehorende voorbeelden. Eén van die voorbeelden luidt: “Met twee maten meten, in die zin dat van de Staat Israël een bepaald gedrag wordt geëist dat niet van andere democratische naties wordt verwacht of verlangd.”
Maar Israël-supporters breiden deze interpretatie uit naar alle vormen van ongelijke behandeling van Israël ten opzichte van andere landen. Zo stelt Afshin Ellian in Elsevier de vraag waarom het conflict in het Midden-Oosten meer emoties oproept, antwoordt hij: “We weten waarom: door de Joden.” Arend Jan Boekestijn vraagt op Twitter: “Heeft iemand een verklaring waarom Van Agt zich opwindt over het Israëlische optreden in Gaza en niet over de verdrijving van christenen uit Mosul?” En trendwatcher Adjiedj Bakas beweert: “Omdat hij jodenhaat belangrijker vindt.” Leon de Winter schrijft in De Telegraaf dat de Syrische tiran Assad de Palestijnen heeft uitgehongerd, en stelt retorisch de vraag: “Is Dries van Agt pas geïnteresseerd in Palestijnen als hij naar de Jood-De-Moordenaar kan wijzen?”
Er zit echter een denkfout in dit argument. Verschillend reageren op verschillende situaties is niet per definitie discriminatie. Mijn vriendin zwaait wekelijks met de Oekraïense vlag bij de Russische ambassade, maar heeft nooit eerder geprotesteerd tegen andere bezettingen of invasies. Dat betekent niet dat ze Rusland discrimineert. Haar eenzijdige protest impliceert niet dat de Russische invasie legaal zou zijn.
Het concept van een dubbele standaard – of hypocrisie of discriminatie – is alleen correct toegepast als een verschil in behandeling iemand iets ontneemt waar die persoon recht op heeft, of als het iemand een onverdiend voordeel verschaft. Dus moet eerst bewezen worden dat Israël iets wordt onthouden waarop het recht heeft. Israël heeft geen recht op steun voor andere boycots en zelfs bij een boycot heeft Israël geen recht op samenwerking.
Al in 2012 schreef de Adviesraad Internationale Vraagstukken:
“Indien Israël onverhoopt niet bereid blijkt een einde te maken aan de groeiende kolonisering van de bezette gebieden, ontkomen verantwoordelijke actoren binnen de internationale gemeenschap er niet aan op woorden van protest ook daden te laten volgen. Met andere woorden, aan de aanhoudende schendingen van het internationale recht en bindende uitspraken van de Veiligheidsraad moeten in de geschetste situatie consequenties worden verbonden. Voor de Europese Unie zou dat een beperking of bevriezing van haar betrekkingen met Israël kunnen betekenen (in elk geval geen opwaardering van de samenwerkingsrelatie) en, als uitvloeisel van internationale juridische verplichtingen, het afkondigen van een verbod op importen van producten uit de Israëlische nederzettingen in de bezette gebieden.”
Ook dertien vooraanstaande hoogleraren in internationaal recht schreven in 2013 in een brief aan de regering:
“Het staat buiten kijf dat het Israëlische nederzettingenbeleid een continue schending vormt van internationaal recht, dat ook voor Nederland bindend is. (…) De Nederlandse regering is volkenrechtelijk verplicht om bij te dragen aan de verwezenlijking van het Palestijns recht op zelfbeschikking en om het Israëlische nederzettingenbeleid niet te faciliteren… Faciliteren en ondersteunen van de volkenrechtelijk illegale nederzettingen, zou kunnen leiden tot volkenrechtelijke aansprakelijkheid.”
In 2024 getuigde Nederland voor het Internationaal Gerechtshof dat Israël verschillende jus cogens-normen schendt – fundamentele principes van het volkenrecht waar geen afwijking van mogelijk is. Nederland vertelde het volgende:
- Alle staten zijn verplicht om samen te werken om ernstige schendingen te beëindigen;
- Ook verplicht om de situatie niet als rechtmatig te erkennen;
- Verplicht om geen hulp of bijstand te verlenen die de situatie in stand houdt;
- Staten hebben het recht om tegenmaatregelen te nemen, ook als ze niet direct zijn benadeeld;
- Ook het recht om juridische stappen te ondernemen om herstel en garanties voor niet-herhaling te eisen.
Het Internationaal Gerechtshof bevestigde dat staten geen economische, diplomatieke of andere vormen van samenwerking mogen aangaan die bijdragen aan Israëls onrechtmatige aanwezigheid in de bezette gebieden. Het Hof verklaarde dat alle staten verplicht zijn ervoor te zorgen dat Israël het humanitair recht respecteert, waaronder het verbod op de bouw van nederzettingen. Daarnaast moeten zij ervoor zorgen dat Palestijnen een onafhankelijke staat kunnen stichten.
Dat betekent dat Nederland niet alleen de vrijheid, maar ook de juridische plicht heeft om maatregelen te nemen. Waar een plicht bestaat, is er per definitie geen sprake van discriminatie.
Hypocrisie en dubbele standaarden
Een beschuldiging van hypocrisie impliceert dat iemand bestaande regels overtreedt om daar zelf of een ander voordeel uit te halen, ten koste van de rest. Hypocrisie wijst dus op oneerlijk spel.
Utopia
Stel je een planeet voor, waar overlevenden van een wereldramp terechtkomen. Er zijn geen regels, totdat ze zelf morele en juridische afspraken maken. Een buurman steelt jouw schaap en beroept zich op het gebrek aan regels. Wanneer jij hetzelfde doet, klaagt hij. Als hij de spelregels constant aanpast om zichzelf te bevoordelen, noemen we dat hypocrisie. Of als hij zegt: “Ik mag jouw schaap nemen, maar jij het mijne niet”, dan spreken we van een dubbele standaard die ook hypocriet is.
De essentie van hypocrisie ligt in de oneerlijke verdeling van overlevingsmiddelen, politieke rechten en privileges.
Niet elke dubbele standaard is echter hypocriet. Stel dat iemand vrijwillig besluit elke week vrijwilligerswerk te doen, zonder dit van anderen te verwachten. Hij volgt een strenge standaard voor zichzelf. Dat is géén hypocrisie, omdat hij niemand benadeelt en zichzelf geen onterecht voordeel verschaft.
Marc Dutroux en wat fout is aan whataboutisme
Gedachte-experiment 1:
In de jaren ’90 veroorzaakte de Belgische seriemoordenaar Marc Dutroux grote onrust. Hij was betrokken bij ontvoering, misbruik en moord op jonge meisjes, wat in 1996 aan het licht kwam. Stel je voor dat tijdens de commotie rond Dutroux een buurman identieke misdaden begaat door meerdere meisjes in zijn kelder op te sluiten. Op een dag krijgen de meisjes een laptop met internet in hun kelder. Ze maken een website met de titel “What about ons?” waarop ze aankaarten dat België enkel gefocust is op Dutroux, terwijl niemand hen komt bevrijden. Ze eisen terecht gelijke bescherming.
Gedachte-experiment 2:
Stel je voor dat Dutroux tijdens zijn rechtszaak tegen de rechter zegt: “Meneer de rechter, wat denkt u van mijn buurman? Hij ontvoert, sluit op, verkracht en vermoordt eveneens jonge meisjes en toch wordt hij niet door justitie vervolgd. Dit is discriminatie. Ik eis dat de staat mij vrij laat en de meisjes weer in mijn kelder plaatst.”
Het argument van de meisjes in gedachte-experiment 1 is correct: de maatschappij moet ook voor hen opkomen. Daarentegen is het argument van Dutroux onjuist. De maatschappij heeft niet de plicht om de rechten van zijn slachtoffers te schenden, alleen maar om hem op dezelfde manier te behandelen als een crimineel die is voorgetrokken. De Israël-supporters redeneren op dezelfde manier als Dutroux.
Conclusie
De Volkskrant publiceert ongefundeerde beschuldigingen van antisemitisme, vaak via drogredenen zoals whataboutisme. Deze bijdragen vormen een vorm van smaad. Mijn herhaalde verzoeken om deze ad hominems te verwijderen zijn genegeerd, terwijl mijn eigen ingezonden stukken – waarin ik deze redeneringen ontkracht – niet worden geplaatst. Dit is discriminatie omdat men de smaad publiceert zonder de weerlegging ervan te delen. Dit schaadt de belangen van Palestijnen, hun sympathisanten én iedereen die belang heeft bij een rationeel democratisch debat.
Daarom verzoek ik u vriendelijk om in ingezonden opiniestukken enkel onderbouwde beschuldigingen van antisemitisme toe te laten en ongefundeerde beschuldigingen – zoals het verwijt dat Palestina-supporters alleen voor Palestijnen opkomen – te weigeren.
Met vriendelijke groet,
Mihai
Hier was mijn reactie op het stuk van Domicela Heijmeriks.