Waarom de Volkskrant niet vrij is om te censureren.

Kan de Volkskrant zomaar met hemelse almacht de scepter op het forum en weblog zwaaien? Ik denk van niet.

Je zou kunnen zeggen dat de Volkskrant-site privébezit is van de krant. Wie betaalt bepaalt. Dat zou waar zijn als de site inderdaad een gesloten clubje zou zijn, met een beperkte deelnemende elite, met clubpasjes, conciërge en wachthonden. Dat is echter niet het geval. De Volkskrant profileert zich als dienaar van het algemeen belang, niet als lobbyorganisatie voor een beperkte "special interest"-groep. De krant heeft besloten om zich in de openbare publieke ruimte te begeven. Hij wordt namelijk in de straten van alle steden onder onze neus gezwaaid. En zodra je via Google bereikbaar bent en je inhoud is voor iedereen zichtbaar, bevind je je in de openbare ruimte. (de Raad voor de Journalistiek denkt daar anders over)

De Volkskrant is ook geen neutrale deelnemer aan de publieke ruimte, de Volkskrant schept opinie. Het komt bijvoorbeeld regelmatig voor dat men in de Tweede Kamer vragen stelt, aan de hand van mediaberichten. En uit een enquête tijdens de Nederlandse bombardementen op Joegoslavië, bleek dat 78% van de Nederlanders met deze mensenslachting instemde. Er is geen 78% van de Nederlanders in Kosovo geweest, noch heeft 78% kennissen daar, dus slechts de media konden deze opinie veroorzaken.

Dus kranten vormen de opinie en deze opinie kan dodelijk zijn. Ook voor mij.

Ben ik verplicht een oneindig vertrouwen te hebben in de democratische wijsheid van de massa, of als een mak lam mijn lot in hun handen te leggen? Moet ik de kranten, als medeoorzaak van deze opinie, zomaar voor lief nemen? De filosoof Thomas Pogge zou het daarmee oneens zijn. Hij stelt in een mooi pleidooi dat we recht hebben om invloed uit te oefenen op alle "institutions", die over ons leven en onze dood kunnen beslissen. Met andere woorden, als iets of iemand beslissingen kan nemen of handelingen verricht, die negatieve of positieve gevolgen voor mijn leven kunnen hebben, heb ik een recht om een redelijke invloed te hebben op deze beslissingen of handelingen. Niemand is vrij om mij te doden, noch mij ongerechtvaardigde schade te berokkenen. De Volkskrant heeft die vrijheid ook niet.

Daarnaast kan de Volkskrant zich moeilijk beroepen op een privékarakter van de site. Als de Volkskrant het privéleven van burgers ontbloot en deze naar de rechter stappen, beroept de Volkskrant zich op rechterlijke uitspraken. Deze uitspraken verklaren dat, in bepaalde gevallen, het algemeen belang voorrang heeft op de privacy. De rechter heeft dus het recht op privacy als een lichter belang overwogen tegenover het algemeen belang. Op dezelfde manier kunnen we stellen dat het algemeen belang in dit geval voorrang dient te krijgen over de rechten, die de Volkskrant heeft als eigenaar van de site. Want in ons geval kan de Volkskrant geen verdedigbaar welbegrepen eigenbelang aanvoeren, dat zwaarder zou wegen dan mijn belang om in een veilig land te leven, of mede te beslissen over onze gezamenlijke toekomst.

Is de Volkskrant dan verplicht om te betalen zodat wij onze stem laten horen? Zou dat niet een te grote of onterechte last op zijn schouders leggen? Nee de Volkskrant is niet verplicht om een reactieruimte beschikbaar te stellen. Maar deze reactieruimte bestaat er al. Mijn reacties leggen geen extra last op de schouders van de krant.

Men zou kunnen aanvoeren dat de Volkskrant zijn best doet om verschillende meningen openbaar te maken en daardoor zouden mijn belangen ook goed verdedigd zijn. Maar wat als ik deze meningen alsnog onevenwichtig vind? Mijn subjectieve ervaring beleeft bijvoorbeeld een overmatig gewicht van de opinies die zich tegen moslims en allochtonen keren. Er is dus voor mij geen belang om de zelf gekozen evenwichtigheid door mijn strot als evenwichtigheid te laten drukken. Ik wil zelf op de berichten meteen feedback kunnen geven en zodanig zelf voor mijzelf (of voor anderen) kunnen opkomen.

Wat als deze opinies, die het tegengewicht zouden moeten bieden, alsnog falen? Wat als ik bepaalde talenten heb om deze gaten in te vullen? Ik heb bijvoorbeeld argumentatieleer gestudeerd en kan makkelijk denkfouten ontdekken, die soms niet onmiddellijk zichtbaar zijn. Ik heb ook bepaalde onderzoektalenten en daardoor kan ik regelmatig onjuistheden ontdekken in de columns, die andere mensen door de vingers zijn geglipt. Zonder mijn stem hoorbaar te kunnen maken, ben ik niet de enige met beschadigde belangen, maar de hele samenleving.

Moet ik dan een eigen krant oprichten om een tegengewicht te bieden? Dat zou absurd zijn want wie zou er nog brood bakken als we allemaal een eigen krant zouden beginnen? Ik wil ook doorgaan met mijn eigen passies en niet voortdurend kranten oprichten als deze falen. Ik begin immers ook geen slagerij als de slager slechte kwaliteit levert.

Moet ik voor een andere krant kiezen, zoals de ontevreden slagersklant voor de concurrent? Dat is geen optie want het Volkskrants-product zal me altijd blijven achtervolgen. De Volkskrant blijft immers opinie scheppen en deze opinie heeft gevolgen voor mijn leven.

Een eigen krant oprichten is ook te kostbaar, net zoals een rechter inschakelen of de commissariaat voor de media. Daarnaast kunnen de in de krant verschenen opinies net te weinig over een drempel zijn gestapt om een rechter of commissariaat te doen optreden. Ondertussen vinden echter kleine verschuivingen van opinie en waarden plaats, medemogelijk gemaakt door de massamedia.

Kleine verschuivingen in de opinie scheppen precedenten, acceptatie en moeilijk te herstellen tradities. Ik ben echter niet verplicht om alle waardeveranderingen zwijgzaam te ondergaan en ik sta in mijn recht om voortdurend aan deze waarden mee te werken.

De rechter zou ook een groot belang aan de vrijheid van de pers hechten en daardoor makkelijker de krant in gelijk stellen, waar ik het volstrekt mee eens ben. Maar als de krant een vrijheid van meningsuiting heeft, dat is nog geen reden om mijn mening ongehoord te laten.

Moet de Volkskrant dan het hek van de dam openen en alle reacties toestaan, hoe onfatsoenlijk, rabiaat, leugenachtig of haatscheppend ze ook zouden zijn? Wat mij betreft wel. Maar ook als men hierin mijn mening niet deelt, kan men accepteren dat de krant zich ook kan vergissen, dat mensen van mening verschillen, dus dat ik het onterecht kan vinden dat ik geband ben en dat, in het geval van conflicten, een onpartijdige en onafhankelijke derde een beslissend oordeel moet vellen en daarmee het gevoel van rechtvaardigheid redden. De Volkskrant zou bijvoorbeeld een roulerend comité van lezers kunnen laten meebeslissen over verbanningen, of als beroepsinstantie kunnen laten functioneren.

Hoe dan ook de Volkskrant heeft de ruimte van het openbare debat betreden en schept opinie met gevolgen voor het welzijn van miljoenen mensen. We kunnen daardoor de Volkskrant niet absolutistisch laten beslissen welke van die miljoenen meningen monddood gemaakt kunnen worden. In het debat over ons leven, als we de Volkskrant als deelnemer welkom heten, kunnen we de krant niet tegelijkertijd de rechter en jury laten spelen.