Schoonheid is gevaarlijk en misdadig

Het geloof in schoonheid is, net zoals het geloof in moederliefde en in superioriteitsgevoelens, een gevaarlijke en misdadige overtuiging. Dat komt omdat het denken een netwerkstructuur heeft, waardoor het geloven in onbestaande dingen tot willekeurige conclusies leidt. Als je moreel wilt zijn, moet je je óf bewust worden van het niet bestaan van de schoonheid (en andere verzinselen) óf een niet-dodenfundamentalist worden.

Netwerkdenken

Wat is een rechtlijnige redenering?

Neem bijvoorbeeld 1 + 1 = 2. Op het eerste gezicht lijkt dit een rechtlijnige redenering. Je begint bij de eerste één, je gaat via het plusteken naar de tweede één, dan volgt het gelijkteken en je komt tot de conclusie: twee. Of neem bijvoorbeeld de redenering: “Als het regent, neem ik mijn paraplu mee.” Deze redeneringen lijken een rechte lijn te volgen. Waarom een rechte lijn? Omdat je opeenvolgende redeneerstappen doet. De ene stap volgt uit de andere.

Wat is een netwerkredenering?

Stel je voor dat je een baan zoekt en je moet tussen twee advertenties kiezen. De ene biedt meer salaris, de andere is spannender. De ene biedt groei, de andere de mogelijkheid tot verdere ontplooiing. De keuze die je gaat maken kan niet in een lijn beschreven worden. Je wilt geld hebben, maar tegelijkertijd ook een baan met variatie, spannende dingen, mogelijkheid tot groei in de functie, je wilt employable blijven op kosten van je werkgever, leuke collega’s hebben etc.

Maar waarom wil je bijvoorbeeld geld hebben? Ten eerste om te overleven. Je wilt vakanties, een leuk huisje, plasma-tv, een sportskar etc. Maar waarom wil je een sportskar? Je krijgt meer vrouwen, meer status, het geeft aan welke persoonlijkheid je hebt, geeft aan hoe je in het leven staat, het definieert jou, etc. Je wordt maatschappelijk geaccepteerd en dat leidt ook tot meer succes, tot het vinden van een betere baan.

We zien hier dat het vinden van een betere baan tot een duurdere auto leidt en een duurdere auto tot een betere baan. De beslissing die je neemt staat in een netwerk van waarden, van redeneringen, die elkaar versterken, bevestigen. De beslissing staat als een spin in het midden, maar is verbonden met allerlei redenen, die rond de beslissing zweven. Deze redenen zijn onderling ook verbonden. Je zou ook elke reden apart kunnen bekijken en in het midden kunnen plaatsen, verbonden met andere redenen als in een spinnenweb, in een netwerk. Uiteindelijk is de mens een cirkelredenerend ding.

Nu was mijn stelling dat er vrijwel geen rechtlijnig denken bestaat. De bovenste 1 + 1 = 2 redenering is ook in een netwerk verbonden met overtuigingen over wat “waarheid” is, met overtuigingen dat er “eenvoud” en “meervoud” bestaan, “eenheid”, “verscheidenheid” etc. Zelfs de meest eenvoudige en schijnrechtlijnige redenering berust op een heel universum aan overtuigingen, die elkaar versterken en bevestigen.

Wat bestaat er?

Ik heb in een eerdere blog beweerd dat slechts wat meetbaar is, bestaat. Dit bedoel ik niet als sterke bewering. Misschien bestaan er ook dingen die niet meetbaar zijn. Ik bedoel het echter als veilige manier van denken. We kunnen weliswaar de onbestaande dingen voor hypothesen gebruiken, om verdere zoektochten te stimuleren, maar we kunnen onze huidige redeneringen niet op onbestaande dingen laten stoelen. Vooral niet als we veilig morele beslissingen willen nemen.

Het is bijna beangstigend in hoeveel onbestaande dingen de mens gelooft – dingen waarvan hij gelooft dat ze echt in de werkelijkheid bestaan. Mensen geloven dat er dingen bestaan zoals schoonheid, moederliefde, getallen, waarden, emerging properties, paardheid. Ik zal slechts de laatste twee kort toelichten.
Neem een voorbeeld van een emerging property: vloeibaarheid. Men denkt dat als je watermoleculen bij elkaar plaatst er een nieuwe eigenschap ontstaat, vloeibaarheid, een eigenschap die niet verklaard zou kunnen worden aan de hand van de eigenschappen van de watermoleculen. Er bestaat namelijk geen vloeibaarheid in een H₂O molecule. Deze ontstane eigenschap, de vloeibaarheid, is iets dat echt zou bestaan, zoals tafels en stoelen echt bestaan.

Of neem bijvoorbeeld “paardheid”. Men denkt niet dat er slechts moleculen bestaan, die volgens een bepaalde recept vermengd zijn en in een vorm gegoten. Men denkt echt dat er een “paard” bestaat, of een “paardheid”, iets dat anders is dan die moleculen bij elkaar. In werkelijkheid bestaan al deze dingen niet, noch paarden, noch vloeibaarheid, noch schoonheid. Ze zijn onderdeel van de manier waarop ons brein omgaat met de zintuiglijke informatie over de buitenwereld.

Waarom is schoonheid gevaarlijk?

Op het eerste gezicht lijken de meeste beslissingen uit rechtlijnige redeneringen voort te komen. Alles wat we weten, geloven, of waar we van overtuigd zijn, speelt echter een rol in onze beslissingen. Dat betekent dat het geloof in al de onbestaande dingen ook een grote invloed heeft op onze beslissingen. En deze beslissingen kunnen gevaarlijk of zelfs misdadig zijn.

Een voorbeeld: in 1999 was 78% van de Nederlanders het eens met de bombardementen op Joegoslavië. Maar als je hierover nadenkt, zie je dat men het eens is met het doden van andere mensen, wat in elke moraal als een misdaad geldt. Dit besluit om het met het doden van mensen eens te zijn, leek een lijnredenering. Het was zo dat men dacht dat Milosevic op het punt stond om de Albanezen uit te roeien en dat maakte het onvermijdelijk dat we Joegoslaviërs moesten doden om de Albanezen te redden. In werkelijkheid ging het om een netwerkdenken. Men dacht dat de verhalen in de media waar waren. Men dacht dat het democratische proces voor het nemen van de beslissing ook een garantie bood dat men de juiste beslissing nam. Deze beslissing zou niet op dromen, illusies, bedrog, leugens, etc. stoelen. Men geloofde dat we bepaalde morele waarden hebben, dat we niet aan de zijlijn konden blijven toekijken terwijl iemand in het hart van Europa de reïncarnatie van Hitler speelde. Men geloofde dat de mens, of tenminste WIJ, een edel wezen is, met idealistische overtuigingen, wat ons anders maakt dan dieren. Al deze overtuigingen en vele anderen hebben tot die beslissing geleid en tot het vertrouwen daarmee het juiste te doen. Zonder het geloof in al de onbestaande dingen zou men een heel andere eis hebben gesteld aan de informatie, voordat men het met het doden van andere mensen akkoord ging. Het geloof in onbestaande dingen kan dus het verschil tussen het doden en niet doden.

Maar hier ontstaat een probleem. Want het geloof in schoonheid, moraal en edelheid van de mens én in alle dingen die niet bestaan, speelt een grote rol in de beslissing om het eens te zijn met het doden van mensen. En dat is levensgevaarlijk. Het is precies hetzelfde als geloven dat je twaalf maagden in de hemel zou verkrijgen als je jezelf opblaast in een pizzeria. Jij vermoordt mensen omdat je in schoonheid gelooft en je doet het met een schoon geweten.

Het gevaar ontstaat omdat het geloof in onbestaande dingen het mogelijk maakt om tot elke willekeurige conclusie te komen. Bijvoorbeeld, sommigen willen zichzelf voor de gek houden en zijn het met de oorlog in Irak eens. Het geloof in de onbestaande dingen maakt het mogelijk dat zij hun argumenten zo kunnen aanpassen dat ze geloven dat Bush welzijn, democratie of andere goede doelen wil bereiken.

Wat doe je als je moreel wilt zijn?

Nu is het zo dat de mens raar functioneert. Men heeft een doel voor ogen en dat doel probeert men te rationaliseren. Dus men beslist eerst en rechtvaardigt later. Tegelijkertijd geloof je ook dat je in bepaalde gevallen gerechtvaardigd bent om de morele wetten te overtreden. Je vindt het bijvoorbeeld acceptabel om te liegen om een kind van verdrinking te redden. Of je vindt doden uit zelfverdediging acceptabel. Deze twee feiten, plus het feit dat we in onbestaande dingen geloven, leiden tot moreel gepruts. Realiseer je dat ondanks alle morele pretenties die we hebben, er in de twintigste eeuw 250 miljoen mensen in oorlogen gestorven zijn!

Misschien geef je geen reet om de moraliteit. Het Westen is nu eenmaal aan de macht en wat voor beslissingen er ook genomen worden, deze leiden altijd tot meer luxe voor jezelf. Als je echter moreel wilt zijn, heb je slechts twee mogelijke alternatieven:

(1) Je kunt je geloof in onbestaande dingen handhaven. Maar dan moet je een niet-dodenfundamentalist worden. Je moet weigeren om te doden – wat er ook gebeurt, zelfs niet uit zelfverdediging.

Conclusie

Geloven in dingen die niet bestaan leidt tot willekeurige, irrationele beslissingen. Je bent geen niet-dodenfundamentalist maar je neemt tegelijkertijd beslissingen over leven en dood van andere mensen. Je moet niet gek kijken als ik je daardoor als een idioot, een misdadiger of zelfs domme misdadiger beschouw. Je moet niet raar opkijken als ik je als een gevaarlijk ding zie, een stuurloze vrachtwagen, rondrazend in de buurt van een kleuterschool.