Filosofen Shaun Nichols en Joshua Knobe hebben een tweede experiment uitgevoerd om te kijken of emoties een rol spelen in onze beoordeling of iemand verantwoordelijk voor zijn daden is.
In het eerste experiment hebben Nichols en Knobe de concrete details van het verhaal gevarieerd. In het eerste verhaal gaaf men veel details van hoe Bill zijn familie vermoordt om met zijn secretaresse verder te kunnen leven. Men werd gevraagd of Bill moreel volledig verantwoordelijk voor zijn daad was. 72% vond Bill moreel verantwoordelijk. In het tweede verhaal worden de deelnemers slechts gevraagd of een individu in een deterministisch Universum volledig moreel verantwoordelijk is. 86% van de deelnemers meende dat een individu in een deterministische Universum niet verantwoordelijk is. Dus tussen onze rationele innerlijke theorie over moraal en ons oordeel in concrete gevallen is er een groot verschil.
Hoewel Nichols en Knobe het vermoeden hadden dat affect (emoties) verantwoordelijk waren voor het verschil, men wilde met een tweede experiment het uitsluiten dat het slechts de concreetheid (gedetailleerdheid) de veroorzaker van het verschil in antwoorden zou zijn. In het tweede experiment hebben ze daardoor niet meer de concreetheid van het verhaal gevarieerd, maar het affect (gevoelswaarde). Deze keer bleven dus de twee verhalen dezelfde gedetailleerdheid hebben, terwijl een verhaal een hoog affect had en het tweede een lage.
Het hoogaffect verhaal klonk als volgt:
Vraag 1
“As he has done many times in the past, Bill stalks and rapes a stranger. It is possible that Bill is fully morally responsible for raping the stranger?”
En het laagaffect verhaal klonk als volgt:
Vraag 2
“As he has done many times in the past, Mark arranges to cheat on his taxes. Is it possible that mark is fully morally responsible for cheating on his taxes?”
De deelnemers waren in vier groepen willekeurig verdeeld, om alle combinaties mogelijk te maken. Dit omdat men deze keer met twee soorten universums te maken had, een deterministisch en een niet deterministisch, als volgt beschreven:
Universum A (deterministisch)
Stel je voor een universum waarin alles wat er gebeurt door de voorafgaande gebeurtenissen volledig veroorzaakt is. Dit is het geval vanaf het ontstaan van het universum, zodanig dat wat er gebeurd is in het begin de oorzaak is van wat er daarna plaats heeft gevonden, tot op de dag van vandaag. Bijvoorbeeld John beslist op een dag om patat voor lunch te eten. Zoals alle andere gebeurtenissen, is deze beslissing volledig veroorzaakt door de gebeurtenissen daarvoor. Zodanig moest het zo gebeuren dat John de beslissing zou nemen om patat te eten.
Universum B (indeterministisch)
Stel je nu een Universum B voor waar bijna alles dat er plaats vindt is volledig veroorzaakt door de voorafgaande gebeurtenissen. De enige uitzondering is de menselijke besluitneming. Bijvoorbeeld, op een dag besluit Mary om patat voor de lunch te hebben. Omdat een besluit niet volledig door de voorafgaande gebeurtenissen veroorzaakt is, had Mary ook een ander besluit kunnen nemen.
De vier groepen kregen dus een combinatie van vraag 1 of 2 met Universum A of B zoals in de onderstaande tabel:
Wat ze hebben ontdekt is dat een verschil in affect tot verschillende antwoorden in beide soorten universums leidt. Als het affect hoog is (zoals in vraag 1), vinden veel meer deelnemers dat de agent (dader) moreel verantwoordelijk is, ongeacht of het universum wel of niet deterministische is. Als het affect lager is vinden minder deelnemers de agent moreel verantwoordelijk. De resultaten staan in de onderstaande tabel:
De beste verklaring voor deze verschillen is dat het affect, dus emoties, gevoelens etc. een belangrijke rol spelen in het beoordelen of iemand moreel verantwoordelijk is voor zijn daden.
Noot
In mijn correspondentie met Joshua Knobe heb ik gevraagd of het resultaat beïnvloed kon worden door persoonlijke (1) belangen en (2) culturele eigenschappen.
(1)
Immers, bij het invullen van belastingaangiftes proberen we allemaal dicht mogelijk bij de grens van wat legaal is, te komen en soms verbergen we wat dingetjes. Dus de deelnemers zouden een belastingontduiker minder schuldig vinden omdat ze zelf dat ooit gedaan zouden kunnen hebben, terwijl niet iedereen geneigd is om te verkrachten.
(2)
In Amerika tolereert de cultuur meer misdrijven die met het ontduiken van belasting te maken hebben, dan andere soorten misdrijven. Deelnemende arme studenten aan het experiment, zouden dus een belang hebben om te dromen dat ze rijk zijn en de belasting ontduiken.
Joshua Knobe vond mijn suggestie terecht en vertelde dat de toekomstige experimenten voor zoveel mogelijk met mijn kritiek rekening zullen houden.
Literatuur:
Nichols, S. & Knobe, J. (forthcoming). Moral Responsibility and Determinism: The Cognitive Science of Folk Intuitions. Nous.
Geredigeerd door Pascale Esveld
En jij denkt dat wij dit onleesbare stuk gaan lezen? Zoveel tijd
heb ik niet! Dit is een weblog.
@Daan
Bedankt voor de feedback. Maar ik vraag me af of het slechts om het stuk gaat, of zit er meer achter je onvriendelijkheid?
Reactie is geredigeerd
Mihai, peins, zit er meer achter? Nee, behalve dan: een
samenvatting kan toch ook leesbaar zijn? Maar ach, waar maak ik me
druk om. Oh ja, het onderwerp is interessant! Daarom! Excuus
natuurlijk voor de onvriendelijkheid.
Ok, Als het slechts om de leesbaarheid ging, dan is de kritiek
welkom.
Da’s mooi.
Tja, Mihai, en dan is Daan nog iemand die een aanzienlijke
bereidheid heeft om mee te denken. Dat hoef je van de meeste
anderen niet te verwachten. Hoe moet dat nu met onze maatschappij?
Mihai, zonder onvriendelijk over te willen komen: voor wie schrijf je? Als je voor een breder publiek leesbaar wilt zijn dan voor mensen die zich al dan niet beroepsmatig regelmatig bezighouden met deze materie, dan zou ik de tekst aanpassen. Ik heb me er met veel moeite doorheen geworsteld, en naar mijn mening zou het een kleine moeite zijn, hier een prima leesbaar stuk van te maken.
Heb je overigens toevallig het interview met Theodore Dalrymple gelezen in Intermediair van 26 oktober?
Reactie is geredigeerd
@Eline Quote: Ik heb me er met veel moeite doorheen geworsteld, en naar mijn mening zou het een kleine moeite zijn, hier een prima leesbaar stuk van te maken.
Doe maar een paar suggesties.
Quote: Heb je overigens toevallig het stuk in Intermediair gelezen over Theodore Dalrymple gelezen?
Ik heb het nu in de elektronische krantenbak opgezocht en gelezen, dus ik weet wat er in staat. Waarom vraag je dat?
Reactie is geredigeerd
Het is jouw blog, Mihai. Ik bedank voor de eer het stuk voor je te "vertalen". Als ik echter dergelijke materie voor een breder publiek toegankelijk zou willen maken, dan zou ik een verhalende samenvatting maken. Verhalen worden gemakkelijker gelezen – en verteerd – dan een stuk dat te "wetenschappelijk" oogt. En een aantal termen (zoals hoogaffect, laagaffect, deterministisch) zou ik "vertalen", omdat die voor dat bredere publiek misschien drempels vormen. Ik noemde dat interview omdat ik het kort geleden
gelezen had en eraan herinnerd werd toen ik in jouw stuk las over een deterministisch universum, waarin alles noodzakelijkerwijs leidt tot de volgende gebeurtenis en een indeterministisch
universum waarin de menselijke besluitvorming niet vastligt en al het andere wel. Dalrymple schopt tegen alle algemeen heersende opvattingen over oorzaak en gevolg aan. Concreet: de heersende
gedachte dat een crimineel tot zijn daden komt door een serie gebeurtenissen in het verleden (rotjeugd e.d.) wordt door Dalrymple volledig naar het rijk der fabelen verwezen. Hij gaat ervan uit dat eenieder keuzes maakt en daar ook moreel verantwoordelijk voor is. Immers, zoveel mensen hebben een rotjeugd. Sommigen groeien inderdaad op voor galg en rad, terwijl anderen brave burgers
worden. Ik vat het hier even heel kort door de bocht samen.
Nog even heel iets anders: je vroeg me laatst iets op Jos’ blog. Ik heb de moeite genomen je een antwoord te geven. Een reactie van jou heb ik niet meer gezien.
Reactie is geredigeerd
@Eline Quote: Dalrymple schopt tegen alle algemeen heersende opvattingen over oorzaak en gevolg aan. Concreet: de heersende gedachte dat een crimineel tot zijn daden komt door een serie gebeurtenissen in het verleden (rotjeugd e.d.) wordt door Dalrymple volledig naar het rijk der fabelen verwezen.
Dalrymple is een leugenaar. De heersende mening in de wetenschap is dat de mens wel een vrije wil heeft. Kijk bijvoorbeeld hier een vrouw die over het vrouwelijke brein schrijft en weet alle invloeden die er bestaan: http://archief.punt.nl/?id=295269&r=1&tbl_archief=& Op een bepaald moment zegt ze nog steeds: despite the "hard wiring" of our brain chemistry, we do have free will.
Ik denk dat ik ergens de statistieke heb van hoeveel procent van de wetenschappers in vrije wil gelooft. In ieder geval, de studenten, die in het bovengenoemde onderzoek deel hebben genomen, geloofden voor 90% dat we in een wereld leven, waarin de menselijke beslissingen vrij zijn. Alle artikelen en boeken die ik over het onderwerp lees, proberen ergens de vrije wil op een of andere manier te redden.
Dus ik ben benieuwd waar Dalrymple zijn stelling vandaan haalt. Maar stel dat het wel zo zou zijn, dat de heersende gedachte in determinisme zou geloven, ik heb in het artikel over Dalrymple geen enkel bewijs gezien dat er een vrije wil zou bestaan. Heb jij dat gezien?
Quote: Hij gaat ervan uit dat eenieder keuzes maakt en daar ook moreel verantwoordelijk voor is. Immers, zoveel mensen hebben een rotjeugd. Sommigen groeien inderdaad op voor galg en rad, terwijl anderen brave burgers worden.
Dit is een drogreden, die mij inderdaad in het artikel was opgevallen. Ik heb bijvoorbeeld
hier een log over genetica en criminaliteit geschreven: http://mihai.punt.nl/index.php?r=1&id=267344&tbl_archief=0#267344
De natuur produceert geen genen die verantwoordelijk zijn voor crimineel gedrag. Een gen leidt tot een reeks van soorten gedragingen. Dezelfde gen kan tot moord leiden, of tot zeg maar een overmatige neiging om te stofzuigen, of tot een topmanager worden. Je ziet dat een van de gedragen in strijd is met de wet, de andere niet, terwijl ze door dezelfde gen zijn bepaald. Maar dat betekent niet dat de hebben van de gen zelf de keuze heeft gemaakt, tussen de moord en stofzuigen. Dus om te zeggen dat het feit dat een deel van de mensen met een rotjeugd brave burgers worden en dat als argument te voeren voor een vrije wil, is gewoon onzin.
Reactie is geredigeerd
Ik heb geen enkel bewijs kunnen vinden in het interview voor de zaken die Dalrymple beweert. Als bewijs voor de stelling dat de heersende opvatting waarin de crimineel feitelijk een slachtoffer van zijn omgeving is, voert Dalrymple uitsluitend aan dat het gehele hulpverleningsapparaat hierop is gestoeld en dat er dus van die kant belangen meespelen. Zijn bewering dat iemand een vrije keuze kan maken ongeacht genen en omgevingsfactoren baseert Dalrymple op een aantal voorbeelden uit zijn praktijk. Niet bepaald wetenschappelijk onderbouwd.
Over het onderzoek dat Elisabeth Vargas beschrijft had ik inderdaad gehoord. Veel ervan was mijns inziens al bekend maar het was toch interessant om te herlezen. Veel daarvan is ook herkenbaar, een aha-gevoel. De vraag is natuurlijk: in hoeverre
zijn wij in staat tot kiezen, gezien onze genen, hormoonhuishouding, verleden en niet te vergeten meegekregen culturele en morele waarden. In het artikel dat jij noemt worden vergelijkingen getrokken naar dieren. Mijns inziens kun je die vergelijking niet zomaar maken. Een mens is een denkend wezen, zij het dat ook wij idd dat ook ons handelen althans gedeeltelijk bepaald wordt door de eerder genoemde factoren. Ik geloof echter niet dat alles vastligt en dat al onze handelingen noodzakelijkerwijs gebeuren. Ik ben geen
wetenschapper, zodat je nauwelijks kunt stellen dat hier van een onderbouwde stelling sprake is, maar ik geloof stellig dat een compleet vrije wil niet bestaat, juist door al die factoren die bewezen invloed hebben op ons doen en laten, maar dat wij niettemin beschikken over een – beperkte – keuzemogelijkheid.
Reactie is geredigeerd