Ian Buruma – verdringing of hypocrisie?

“Je moet het artikel over Ian Buruma in de Filosofie Magazine lezen” – adviseerde een kennis me. Ian Buruma zou namelijk een kritische kijk op het Westerse en het Nederlandse denken uiten. “Oké” – dacht ik, “laat ik maar de FM kopen” en kijken wat deze kritiek inhoudt. Niets is echter minder waar. Ian Buruma heeft geen enkele kritiek, noch op het Westerse noch op het Nederlandse denken. Hij doet niets anders dan een nepkritiek te leveren. In het geval van het Nederlandse denken levert zijn kritiek slechts een steun aan een aanwezige hypocrisie. In het geval van het Westerse denken verleent Buruma zich als gratis propagandist voor de officiële standpunten. Ik wil twee stukken schrijven, verdeeld in de twee kritieken: op het Nederlandse denken en op het Westerse. Vandaag deel één over de kritiek op het Nederlandse denken.

Volgens Ian Buruma is Nederland net zo’n standenmaatschappij als Engeland. De Nederlanders verdringen het echter, of tenminste verdoezelen het. Door deze verdringing in te zien, begrijp je waarom “men Hirsi Ali zo verguisde” terwijl men Rita Verdonk en Fortuyn werden vergoddelijkt.

Hirsi Ali zou “duidelijk” een “adellijke vrouw” afkomstig van een “aristocratische huize”, heeft “klasse” en is een “elegante diva”. Daarom beviel ze niet, want de Nederlander wil het verdringen dat Nederland een standenmaatschappij is. Rita Verdonk daarentegen is het tegenovergestelde van Ayaan. “Zij is de archetypische Hollandse vrouw, recht voor z’n raap, met beide benen op de grond. Zij heeft anti-elitaire trekken en veel Nederlanders bevalt dat. Want zij appelleert aan het idee dat er geen standen en klassen zijn.”

Deze theorie geloof ik helemaal niet en wil hieronder vertellen waarom.

Ten eerste betwijfel ik dat er een groot verschil in aantalen mensen is die Verdonk mogen en Ali niet. De mensen die ik zie, zijn of pro of tegen beide vrouwen.

Ten tweede, laten we Buruma’s stelling voor waar aannemen en kijken of de redenen voor de afkeer van Ali en Verdonks omhelzing niet ergens anders gevonden kunnen worden, namelijk in de Nederlandse hypocrisie.

Welnu Ali is een zwarte allochtoon en dat zou een eerste reden kunnen zijn om haar niet meten leuk te vinden. Een zwarte allochtoon, die invloed op de nationale politiek heeft, is bij voorbaat afkeurenswaardig. Want de Nederlander heeft liever dat de Nederlandse koers vooral door blanke Nederlanders wordt bepaald. De zwarte allochtonen zijn vooraal bedoeld om hun bek dicht te houden en te poetsen.

Maar wat belangrijker is dan haar kleur, is Ali’s doorzichtigheid. Bij haar zie je een duidelijke islamofobie. Om met Ali geassocieerd te worden brengt het risico met zich mee om zelf als een islamhater gezien te worden.

En daarom is Verdonk juist zo geliefd. Verdonk kan de islam- en de vreemdelingenhaat magistraal verbergen. In haar hoofd denkt Verdonk net zoals haar broer, die onlangs beboet werd, nadat hij een Senegalees (“zwarte aap”) adviseerde om “terug naar zijn smerig apenland” te keren. In het openbaar is ze echter niet zo eerlijk als haar broer, of, beter gezegd is ze veel slimmer dan hem.

Kijk bijvoorbeeld naar het laatste debat, over het generale pardon. Verdonk vertelde niet dat ze een vreemdelingenhater is, maar dat een generaal pardon een rechtsongelijkheid zou creëren, een onrechtvaardige situatie voor de mensen die het land al verlaten hadden, juist de mensen die land’s wetten zo keurig hebben gerespecteerd. Dat in tegenstelling, suggereert zij, met de gluiperds die de wetten op allerlei manieren willen ontduiken. Rita heeft dus de pretentie dat ze voor rechtvaardigheid en gerechtigheid vecht, niet dat ze, in haar hart, de allochtonen liever zou vergassen.

Of neem de inburgeringtoets, die zelfs door de grote meerderheid Nederlanders niet gehaald wordt. Rita bedoelt het als een manier om zoveel mogelijk buitenlanders buiten de grenzen te houden, of te gooien, maar kan het heel charmant als een voortreffelijke integratiemiddel verkopen.

Rita is volgens haarzelf niet een vreemdelingenhater, maar ze is slechts een recht door zee mens, ze doet wat ze belooft. Voor haar is de afspraak afspraak en wetten wetten.

Buruma ziet heel duidelijk deze hypocrisie en doet alsof hij haar gelooft. Hij noemt haar “recht voor z’n raap”. Hij verklaart Rita’s populariteit niet door de hypocrisie van haar aanhangers te ontmaskeren, maar een nepkritiek te ontwikkelen. Hij verwijt haar populariteit aan de verdringing van de standenmaatschappij. Hij doet dus precies wat Rita zelf doet.

Er zijn twee soorten kritiek, de echte en de valse. De echte kritiek richt zich op iets belangrijk, op iets dat het wel toe doet. De valse kritiek is op kleine punten, op onbelangrijke dingen, het is irrelevant.

Men leert de tweede vorm bijvoorbeeld tijdens de sollicitatietraining. Door geen enkele vorm van zelfkritiek te hebben, lijkt men verdacht, onbuigzaam, dogmatisch. De toekomstige werkgever denkt dat je iets te verbergen hebt.

Door zelfkritiek te uiten bewijst men juist zelfbewustzijn en objectiviteit, flexibiliteit en openheid voor verandering. Het is dus handig om zelfkritiek te uiten.

Het is echter voor jezelf niet handig om echte kritiek te hebben. Want als je zegt dat je bijvoorbeeld lui, ontrouw bent en prutswerk levert, word je niet aangenomen. Beter laat je zelfkritiek over onbelangrijke dingen gaan, of dingen die niet voor je aankomende baan relevant zijn.

Dus Buruma levert een nepkritiek bedoeld om een hypocrisie in stand te houden. Het is best mogelijk dat deze theorie over de verdringing van de standenmaatschappij Buruma’s eigen verdringing is, maar in werkelijkheid lijkt het me een betere verklaring om te veronderstellen dat Buruma een bewuste leugenaar is. Kon ik maar in zijn kop kijken.