Skip to content

Ian Buruma – gratis propaganda voor iedereen


De beste propaganda verkoop je als kritiek op officiële propaganda.
En dat is wat ik hieronder wil aantonen, dat Ian Buruma’s gedachtegang niets anders is dan een bevestiging ervan, ondanks zijn bewering dat hij de “kruistocht” wil vermijden.



Hieronder volgen drie stappen:
(1) De werking van propaganda
(2) Weergave van Buruma’s redenering
(3) Uitleg waarom Buruma’s beweringen niet van officiële propaganda verschillen

(1) Hoe werkt propaganda?
Propaganda vertelt ons dat we een vijand hebben. Deze vijand haat ons. Niet voor wat we doen, maar voor wie we zijn. Onze kwaliteiten, eigenschappen, manier van leven, cultuur, manier van deken, onze essentie etc. worden ons kwalijk genomen. Als de vijand ons om onze daden zou haten, dan zouden we onze daden kunnen aanpassen. Maar omdat hij ons om onze eigenschappen haat en deze eigenschappen onze essentie vormen, (daar we onze essentie of identiteit niet kunnen opgeven want die zijn immers de beste) is de vijand irrationeel. We kunnen daardoor met de vijand niet onderhandelen. Logischerwijs kan men niets anders concluderen dat oorlog de enige oplossing is. De vijand moet vernietigd worden.

(2) Ian Buruma’s gedachtegang
Buruma schreef in 2002 een essay “Occidentalisme”. "Vijf maanden na de aanslagen van 11 september wisten Buruma en Avishai Margalit (de coauteur) ons beeld van moslimfundamentalisme compleet overhoop te halen,” schrijft Ralf Bodelier in het Filosofie Magazine. Buruma beweerde: “Bin Laden en zijn kornuiten haalden hun ideeën over het Westen… regelrecht uit het hart van dat westerse denken zelf. En dat met name uit de Duitse Romantiek.” Het islamitisch fundamentalisme zou dezelfde ideeën weergeven als Europese tegenbewegingen, zoals weerspiegeld door Hegel, Heidegger, Herder, Fichte, Spengler etc. Het gaat om tegenbewegingen zoals de Contrareformatie, Contraverlichting, de Romantiek, het Fascisme, Nationaalsocialisme, Antikapitalisme en Antiglobalisme. Deze bewegingen hebben als belangrijke eigenschap dat ze zich tegen de moderne samenleving verzetten.

Buruma ziet in het islamfundamentalisme vier (Europese) thema’s: de afkeer van “de stad”, van “de westerse geest zoals je die tegenkomt in de wetenschap en rationalisme”, vijandschap tegenover de “gevestigde burgerij” en “tegen de ongelovige.”

“Wat we met dat essay niet wilden, is het veroordelen of demoniseren van de islamisten, laat staan van de islam….We wilden hun ideeën begrijpen. We willen laten zien dat ze een geschiedenis hebben en dat die geschiedenis misschien wel meer in Europa ligt dan we willen toegeven. Daarmee zetten we ons af tegen de gedachte dat we een kruistocht moeten voeren tegen de islam.”

Met andere woorden zou Buruma de officiële propaganda bekritiseren. Dus oorlog zou helemaal niet noodzakelijk zijn.

(3) Waar Buruma de fout in gaat
Ten eerste negeren Buruma en Margalit het fundamentele feit dat Bin Laden niet alleen een theoretische gedachtegang heeft. Bin Laden keert zich weliswaar tegen de moderniteit, maar heeft ook zes praktische, strikt politieke kritiekpunten op het Westen en noemt daarbij:

1) de onvoorwaardelijke support aan Israël;
2) de steun aan dictaturen in het Midden-Oosten;
3) het support aan landen die moslims onderdrukken;
4) het stationeren van een Westerse militaire macht in Saudi-Arabië en de andere golfstaten;
5) de invasies van Afghanistan en Irak en
6) het via macht verkrijgen van olie onder de echte marktwaarde (lees roof).

Het is merkwaardig dat Buruma deze kritiek op het Westen (en tegelijkertijd de politieke eisen om bepaalde handelingen te verrichten) negeert. Door kritiek op onze handelingen te negeren, speelt Buruma de propaganda in de kaart. Propaganda vertelt ons immers dat de vijand ons niet voor onze handelingen haat.

Buruma noemt alleen de overeenkomsten met de ideeën uit de Contrareformatie, Contraverlichting, Nazisme etc. Al deze bewegingen waren niet tegen handelingen die voor misdaden in aanmerking komen. Deze bewegingen hadden vooral kritiek op een manier van denken, leven, op het wezen van een gedachtegang, vooral op de Verlichting en moderniteit.

Stel dat ik zeg: “Ik ben voor de waarden van de Verlichting,” en dat een andere zegt: “Ik ben tegen deze waarden,” moet je weten dat waar die ander tegen is, mijn waarden, manier van denken en mijn essentie zijn. Ik heb een bepaalde vrijheid, zelfs fundamenteel recht op deze waarden te koesteren. Een ander mag deze waarden weliswaar bekritiseren, maar hij is niet gerechtvaardigd mij te dwingen deze waarden te verloochenen. Als hij mij (met geweld) zou dwingen deze waarden op te geven, zou dat een volstrekt irrationele manier van handelen zijn. Ik ben op dat moment volstrekt gerechtvaardigd om mezelf met geweld te verdedigen. Dat betekent dat Buruma Bin Laden “en zijn kornuiten” als irrationeel beschouwt.

Deze irrationaliteit leidt volgens Buruma tot gevaarlijke situaties wanneer het in een “puristische variant” voorkomt. “ Zij zijn zo woedend dat ze alles wat met het Westen te maken heeft willen vernietigen.” Als je het zo bekijkt is deze woede inderdaad irrationeel. Want het is irrationeel om “de stad”, “de wetenschap en het rationalisme”, “de gevestigde burgerij” en de “ongelovige” te willen vernietigen.

Tegen een dergelijke houding kan je je ook niet verdedigen met vreedzame middelen. Want er is niets wat we kunnen doen om aan Bin Laden’s wensen tegemoet te komen. We kunnen immers niet terug in dorpen gaan wonen, de wetenschap en het rationalisme afzweren, de gevestigde orde veranderen en plotseling gelovigen worden als we daar geen zin in hebben. We kunnen, als we Buruma’s analyse tot ons door laten dringen, niets anders doen dan een oorlog voeren tegen Bin Laden (en zijn kornuiten).

Conclusie
Buruma’s stelling dat zijn analyse van de officiële propaganda af wijkt, is bij deze weerlegd. Buruma negeert Bin Laden’s politieke eisen en zijn kritiek op onze handelingen. Deze handelingen zijn juist datgene waarover we op een rationele manier kunnen onderhandelen, of we deze handelingen kunnen analyseren en veranderen. Dit zou oorlog vermijden. Maar Buruma, doordat hij deze kritiek op onze handelingen negeert, concentreert zich op wat als irrationeel beschouwd kan worden, op iets dat van ons niet geëist kan/mag worden. Buruma’s analyse leidt onvermijdelijk tot oorlog en daarmee dient hij zich als vrijwillige propagandist aan.


Geredigeerd door Pascale Esveld
Published inUncategorized

15 Comments

  1. Jezzebel Jezzebel

    Avatar van Jezzebel
    Heldere verhandeling die tot nadenken aanzet.
    De vraag die ik graag aan Buruma zou willen stellen is waarom hij de zes pragmatische ideologiën van Bin Laden tegen het Westen achterwegen heeft gelaten.

  2. Mihai Mihai

    Avatar van Mihai
    @Jezzebel

    Ten eerste zou mijn kritiek onterecht kunnen zijn. Ik schreef de blog omdat iemand mij een artikel over Buruma in FM aanraadde, als voorbeeld van kritiek van de officiële gedachtegang. Dus ik val iets van horen zeggen aan.

    Maar om terug te komen op je vraag: het is een algemene tendens in het Westen om zich op het ideële, irrationele, propagandistische gedeelte van bin Laden’s boodschap te concentreren, terwijl dit juist minder serieus genomen zou moeten worden, omdat het vooral als ideologie, voor zijn achterban bedoeld is. Men laat zijn rationele en legitieme eisen links liggen, wat we juist zouden moeten erkennen en er iets mee doen.

  3. Jezzebel Jezzebel

    Avatar van Jezzebel
    Toch blijft het gevaarlijk om enkel de ideologie of enkel de meer pragmatische kant te belichten. Je kunt ze allebei niet ontkennen.
    Arafat deed vroeger iets dergelijks, de speeches voor de achterban waren van een andere toon (‘we zullen Jeruzalem veroveren’).
    Het één valt volgens mij niet los te zien van het ander. Ook dat zou een vorm van progaganda zijn en een onvolledig beeld.
    Het is belangrijk om te weten met wie je te maken hebt. En de speeches van Arafat die vaak werden weggewimpeld met ‘ach, dat is om de meute gerust te stellen’ zetten wel degelijk tot haat aan.

  4. Mihai Mihai

    Avatar van Mihai
    @Jezzebel

    Dat was in de tijd dat Arafat onze "vriend" werd. Daarvoor was het precies andersom, zoals bij bin Laden.

  5. a.j.cornelese a.j.cornelese

    Avatar van a.j.cornelese
    Het essay is uiteraard ""interessant". Eenieder die de schaarse mededelingen van dhr bin Laden heeft gezien/gehoord weet overigens wat zijn gedachtengang is. Het blijkt opmerkelijk minder ingewikkeld dan dhr Buruma schrijft. Voor dhr bin Laden zijn Amerika en Israel de as van het kwaad en hij kan dat staven. Daarop heeft hij zijn acties gebaseerd. En het antwoord van de USA in de vorm van oorlog was duidelijk maar pakt ongelukkig uit.
    Acties van beide zijden hebben geleid tot haat bij "de meute".
    De kern van de zaak blijft de onwil van Israel (gesteund door de USA) om de VN resoluties te volgen en de palestijnen hun land terug te geven. Als die angel uit het vlees wordt gehaald is al veel gewonnen.

  6. Mihai Mihai

    Avatar van Mihai
    @ a.j.cornelese

    Quote: ” Eenieder die de schaarse mededelingen van dhr bin Laden heeft gezien/gehoord weet overigens wat zijn gedachtengang is. Het blijkt opmerkelijk minder ingewikkeld dan dhr Buruma schrijft.”

    Hoezo schaars? Ik heb twee boeken met zijn mededelingen: “Osama bin Laden, America’s Enemy in His Own Words” en “Messages to the World, the Statements of Osama bin Laden”. Ze zijn allebei rond 300 pagina’s. Misschien lijken ze schaars, omdat de media, zoals Buruma slechts de gedeeltes publiceren die handig zijn voor het bevestigen van het beeld dat we daarover hebben?

    Uit de boeken komt er een heel ander beeld van zijn gedachtegang dan van wat in de kranten staat. Kijk bijvoorbeeld wat Randall B. Hamud, J.D, de vertaler van het eerst genoemde boek schrijft: “I somewhat expected to hear the ramblings of a madman. I was very surprised to hear and read how intelligent Mr. Bin Laden is. He does not hate freedom. He hates distinct policies of the United States and the West such as America’s support for the autocratic regimes of the Middle East. He knows what he is talking about when he points out the role of oil resources and construction money to be earned by companies like Halliburton in Iraq and elsewhere.”
    Reactie is geredigeerd

  7. Klaas Klaas

    Avatar van Klaas
    Zonder meer scherp en boeiend Mihai. Osama B. L. is geen dumbo da’s bekend (hij is bijvoorbeeld veel slimmer dan ene G. Dubya B.) Zijn de kranten, is de Volkskrant, achterlijk als de Islam?

    Praxis & Theory. Hoe was ook alweer het verband?

  8. Mihai Mihai

    Avatar van Mihai
    @Klaas

    G. Dubya B. is volgens mij slim genoeg. Hij heeft heel veel geld in de laatste acht jaar verdiend, terwijl hij daarvoor honderdduizenden mensen heeft vermoord en hij krijgt nog steeds gratis eten en onderdak in een luxueuze omgeving, niet in Scheveningen.

    De kranten worden beter, maar ik heb niet zo’n goede indruk over de journalisten.

  9. a.j.cornelese a.j.cornelese

    Avatar van a.j.cornelese
    Mihai@ zoals U las in mijn reactie sprak ik over "gehoord/gezien" en niet over gelezen. De twee door U genoemde boeken zijn de door de heren Hamud en Lawrence geredigeerde werken.
    De beelden van dhr bin Laden waarbij hij uitspraken doet zijn zeldzaam.

  10. Mihai Mihai

    Avatar van Mihai
    @a.j.cornelese

    De boeken zijn vertallingen van bin Laden’s "berichten".

  11. Ruud Zweistra Ruud Zweistra

    Avatar van Ruud Zweistra
    Ian Buruma heeft ook een boek over Nederland na Theo van Gogh geschreven, waarin hij uiterst kritisch was over het klimaat alhier. Dat boek is door diverse mensen (Schoo?, Pam) als uitert oppervlakkig en bevooroordeld geanalyseerd. Nederland zou te weinig mondiaal zijn, enzovoort.

    Bruruma is een emigrant, een Nederlander die zijn gave van het woord elders te gelde heft gemaakt. Het nieuwe soort wereldburger: de elite die over de wereld trekt en met kletspraat heel veel geld verdient – of de intellectuele variant als bij Buruma, of de managersvariant die bedrijven mishandelt.

    Dit soort mensen zijn de nieuwe sprinkhanen op Aarde. Ze hebben belang bij een zo vrij mogelijke vlucht, en zijn tegen iedere vorm van behoud van bestaande waarden, van rentmeesterschap – want daar valt weinig mee te "verdienen" Daarom proberen ze alle bestaande, fatsoenlijke economische en culturele waarden af te breken. Managers slepen arbeid naar slaven- en armoelanden, intellectuelen als Buruma proberen waarden als de verlichting te ondermijnen door ze te associeren met figuren van Bin Laden – hij is slecht omdat wij slecht zijn.

    Het is goed dat figuren als Buruma ontmaskerd worden, maar het propaganda noemen is eigenlijk een eufemisme.

  12. peter louter peter louter

    Avatar van peter louter
    Wil toch even tegenliggen. Volgens je redenering zou Buruma c.s. half gelijk hebben voor zover ze de fundamentalistische opvattingen van BL op de korrel nemen.
    De politieke eisen zijn gekleurd door die ideologie .
    De waarde van olie bijvoorbeeld wordt zichtbaar door de markt bepaald. Als de prijs te laag wordt, knijpt OPEC het aantal op te pompen barrels.
    De steun aan dictatoriale regimes is niet zo vreemd als je bedenkt dat die steun van het westen zoeken om de orthodoxe islam op een afstand te houden.
    BL’s strijd tegen het westen heeft als doel het midden-oosten vrij te maken voor zijn opvattingen van de islam.
    Niet om daar de economie te stimuleren, de democratie te bevorderen of de Verlichting te brengen.

  13. Mihai Mihai

    Avatar van Mihai
    @Peter

    Het zou zo zijn als je de officiële propaganda beluistert. Maar de regeringsdocumenten die nu declassified worden tonen een heel andere ding aan. De westerse inmenging in die landen was bedoeld om de grondstoffen te beroven en macht uit te oefenen. Communisme, stabiliteit en fundamentalisme zijn allee een excuus om deze dictators aan de macht te houden en niet de reden.

    Wat betreft BL, iedereen is vrij om in zijn eigen land zijn eigen regime te bewerkstelligen. Niemand is gerechtvaardigd om van buiten een regime in te stellen. Daarentegen is iedereen gerechtvaardigd om tegen landen te vechten die dictaturen in zijn eigen land plaatsen. Met andere worden wat het westen doet is nooit gerechtvaardigd, maar BL is gerechtvaardigd om voor vrijheid te vechten. Vooral dat het Westen geen welvaart en democratie voor die landen voor het oog heeft, maar die landen slechts wil beroven en in slavernij drijven.

  14. Mihai Mihai

    Avatar van Mihai
    @Peter

    Je vergeet dat de bewijslast aan jouw kant ligt. Als ik een mes in je rug steek, veronderstelt een rechter dat ik slechte bedoelingen heb en moet ik het aantonen dat ik goede bedoelingen heb gehad. Dus de dader moet bewijzen dat zijn daad gerechtvaardigd was. Jij moet dus bewijzen dat de steun aan dictators, of de oorlog in Irak bijvoorbeeld, met goede bedoelingen plaats vindt.

    Maar laat ik toch een paar tegenbewijzen produceren. Kijk bijvoorbeeld wat de Britse historicus Mark Curtis, die niets anders doet dan dit soort documenten vrij te krijgen en te analyseren, zegt:

    "Since 1945, rather than occasionally deviating from the promotion of peace, democracy human rights and economic development in the Third World, British (and US) foreign policy has been systematically opposed to them, whether the Conservatives or Labour (or Republicans or Democrats) have been in power. This has had grave consequences for those on the receiving end of Western policies abroad." [Curtis 1995]

    “The fundamental aim of the most powerful Northern states and their allies has been clearly outlined in the planning documents of the postwar period: control over the international economy and the world’s economically most important regions, including raw material supplies and markets, in a system which benefits their business elites and confers great power status, having the effect of subordinating the people and resources of the Third Wolrd to these basic priorities.” [Curtis 1998]

    “Some independent academics have also expounded the view that Northern strategy is essentially one of preventing development.“ (in de derde wereld) [Curtis 1998]

    “[T]he North is therefore waging a Financial Low-Intensity Conflict…which helps to prevent the Third World from posing a threat, from dictating its terms, from changing the political balance of forces in the world. It also allows the North to keep a check upon any pretensions to real independence on the part of the South and to ensure privileged access to the South’s resources, and to its industrial capacity, on the cheapest possible terms.” [Curtis 1998]

    Curtis, Mark. 1998. The great deception: Anglo-American power and world order. London; Sterling, Va.: Pluto Press.

    Curtis, Mark. 1995. The Ambiguities of Power – British Foreign Policy Since 1945, Zed Books, 1995)

    Reactie is geredigeerd

Leave a Reply