Filosfoen en charlatans

Ik zit in een ouder nummer van New Scientist een artikel over “mediums” te lezen, over hoe zogenaamde clairvoyants hun slachtoffers bedriegen. Het is dezelfde techniek dat ik bij sommige (nep)filosofen keer op keer zie. Een van de belangrijkste trucs is de zogenaamde “personal validation fallacy”. De medium vertelt algemene dingen, die voor iedereen geldig zijn. Bijvoorbeeld:

"Disciplined and self-controlled outside, you tend to be worrisome and insecure inside. At times you have serious doubts as to whether you have made the right decision. You prefer a certain amount of change and variety, and become dissatisfied when hemmed in by restrictions."

Dit is een test dat Bertram Forer al in de jaren 40 bedacht. Als de lezers van een dergelijke stelling gevraagd worden om een oordeel te geven, over hoeveel deze uitspraak bij hun past, op een schaal van 0 (past niet) tot 5 (past perfect), geeft men een gemiddeld 4,2 als antwoord.

In filosofie gebeurt hetzelfde als in horoscopen in damesbladen. Filosofen gebruiken ook vage termen, zoals “innerlijk”, “menselijke natuur”, “onze intuïtie”, die door iedereen op zijn eigen manier worden geïnterpreteerd. Of ze doen algemene uitspraken, die altijd waar zijn. Dus volgende keer dat je iets van een filosoof leest en je denkt: “verrek, die heeft gelijk” moet je eerst kijken hoe precies of hoe vaag het is wat de filosoof vertelt. Hoe vager het is, hoe groter den kans dat je gecharlataneerd (nieuw Nederlands woord) bent. Je bent gewaarschuwd.

(kunst: Danuta Solowiej, Witness – tritypch)