Eet Freud, dan blijf je Jung.

Als ik Freud zeg, dan denk ik aan mijn moeder. Nee het is niet wat je denkt. Het was in de laatste jaren van het communisme, al wist ik dat niet en durfde ik ook niet te denken dat er een einde aan zou komen. De “goede” boeken waren schaars. Eén keer per week werden de boekenwinkels bevoorraad en men ontving, als men geluk had, een paar exemplaren van “goede” boeken.

Alleen dit is al voldoende reden om het door zichzelf verkondigde ‘vader des vaderlands’ van het leven te willen beroven. Als je een zinvolle boekenkast wilde hebben, dan moest je een “relatie” hebben, een persoon die in de boekenwinkel werkte. Dat gold ook voor de slager de doktor etc. Zodoende had je altijd een relatieprobleem. Mijn moeder had zo’n “relatie” in de boekenbranche.

Op een dag, ik was toen twaalf, bracht mijn moeder Freud in huis. Ik wist niet dat het één van die dagen was, die het begin zou zijn van een radicale verandering in mijn manier van denken. De eerste radicale verandering was toen ik de religie opgaf en later had ik nog anderen. In die periode leed ik omdat de wereld zo weinig waardering voor kunstenaars en wetenschappers had. Freud’s boek, een bundel over literatuur en kunst, openbaarde de echte reden van mijn leed. Ik wist het toen als puber, meteen na de laatst gelezen bladzijde, wat de bouwsteen van het leven was: dus alles is seks. Na het lezen van Freud’s werk, dagen lang zonder eten en drinken, mijn “ramadan” in een leeszaal, ontdekte ik dat niet de onverschilligheid van de wereld mijn probleem was, maar mijn viscerale angst dat ik nooit zal neuken.

Ik heb later Freud voor andere monocausale verklaringen van de mens verruild. Op mijn achttiende was ik het met Zappa eens: “[S]tupidity… is the basic building block of the universe”. Op mijn twintigste wist ik dat de doodsangst (of het overlevingsinstinct) de echte “drive” achter alle menselijk conditie was. Toch ben ik de seks nooit helemaal vergeten.

Toen moest ik mijn land, mijn moeder en mijn boekenkast verlaten. Het is niet makkelijk kiezen, als alle boeken die je mee mag nemen in een rugzak moeten passen. De oude, geel geworden Freud nam onbewust, maar met vaste zekerheid, de allerdiepste ruimte op de bodem van mijn rugzak in beslag.

Vandaag de dag, als onderdeel van mijn academische heropvoeding, vertellen ze me alles wat mis is aan Freud; maar hoe kan ik de relatie tussen de laatste vier colleges ontdekken? “Media is the extension of man”(McLuhan), “Technology is the extension of man” (Cronenberg). Wat bedoelen ze hiermee? Plotseling penetreert een spam-mail mijn mediatechnologische filter en het onderwerp maakt alles helder: “pénis énlarger”. Verdringen is zinloos, dit is niets anders dan Freud’s reserrectie.

Ik haal mijn gele Freud van de boekenplank. Op de voorkant houdt Mozes van Michelangelo zijn wetten vast. Op de achterkant kijkt Sigmund, grijs-geel, met rimpels en barsten, streng en toch rustig, wit-bebaard, melancholisch en allomwetend naar een voltooid verleden. Hij ruikt nog steeds naar mijn oude boekenkast.