Computers met vooroordelen

Volgens de slimme computer van Amazon.com zou ik “Het communistische manifest” van Karl Marx (en zijn vriend) moeten lezen. Ten minste, dat was de aanbeveling op de site, op basis van de boeken die ik tot nu toe bij hen heb gekocht. Het moest mij voor de tweede keer deze week overkomen: nadat mijn nichtje me als antisemiet beschouwde, moest iemand me een communist noemen. Maar ik heb ook twee boeken met alle teksten van Bin Laden bij Amazon besteld. Waarom willen ze me geen handleiding voor de atoombom verkopen? Immers Amazon zou zelfs de C. Revolutie verkopen als het profitabel zou zijn.

Maar nu even serieus. Ik was nieuwsgierig hoe Amazon tot die aanbeveling kwam. Ja, stel je voor dat je samen met iemand anders naar de Amazon surft en het staat daar met grote rode letters: OP BASIS VAN UW VOORKEUREN BEVELEN WE U HET VOLGENDE BOEK AAN: en dan zie je een plaatje van een rood boek met een hamer en een sikkel en met grote letters “Het communistische manifest”. Tot ziens vrienden!

Nog een keer, nu even serieus. Ik was nieuwsgierig hoe Amazon tot die aanbeveling kwam. Gelukkig kan je dat achterhalen. Het blijkt dat op basis dat ik “Het sociale contract” van Jean-Jacques Russeau had besteld men ook het communistische mannifest had aanbevollen, omdat één of meerdere mensen beide boeken hebben besteld.

Was Russeau een voorloper van het communisme. Ja en nee. Hij was voor zover een voorloper van het communisme als Plato dat was. Maar je kan over Plato ook zeggen dat hij een voorloper van het nazisme was. Ja, sommige denkers hebben wat ideeën, die door iedereen gebruikt kunnen worden. Precies zoals iemand in een reactie het suggereren om op mijn woorden te passen, omdat ze door antisemieten gebruikt zouden kunnen worden. Yeah, sure.

Nou Russeau zegt dat de mensen in de maatschappij een soort ‘sociaal contract’ met elkaar zouden moeten hebben en dat contract zou als basis moeten gelden als de bron van de soevereine macht. Volgens sommigen zijn deze de basisprincipes van de democratie. Volgens anderen was Russeau een (communistische) totalitarist.

Maar waarom was ik in Russeau geïnteresseerd? Twee sleutelwoorden spelen hier een rol: de “natuurtoestand” en het “sociale contract” Veel filosofen hebben een denkbeeldige “natuurtoestand” gebruikt om het ontstaan van een staat te verklaren. In deze “natuurtoestand” zouden we als beesten leven, in een anarchie. Voor de mens zou het echter rationeler zijn om de anarchie te verlaten, een contract met elkaar te sluiten, en hun vrijheid om geweld te gebruiken op te geven. We dragen als het ware het “recht” op geweld over aan de staat. De staat garandeert ons in ruil de veiligheid.

De internationale relatie tussen landen wordt vaak beschouwd als een dergelijke natuurtoestand, dus als een anarchie. Tussen landen geldt dus vooral het recht van de sterkere. Dat is wel handig, want we zijn nu eenmaal de sterkere (geweest). Maar als er anarchie heerst en het recht van de sterkere zou gelden, dan zijn de terroristen ook vrij om ons op te blazen. Sterker nog, als er het recht van de sterkere geldt, dat betekent niet dat men verplicht is om onze macht te erkennen. Men is in een dergelijke situatie altijd vrij om de sterkere te willen worden. Dus als we blij zijn dat het recht van de sterkere geldt, kunnen we niets anders doen dan de terroristen respecteren als ze de sterkere willen worden. We kunnen slechts één van twee dingen zeggen: chapeau of “we hebben zelf om gevraagd”.

Om terrorisme op te lossen, lijkt het mij beter om die arrogantie van de macht even opzij te zetten (dus de stiekeme hypocrisie van het geloven in het recht van de sterkere) en we moeten iets anders bedenken. We moeten een soort contract met iedereen afsluiten, in de vorm van een rechtbank. Deze rechtbank, weten jullie het al, moet als voornaamste eigenschap hebben dat haar vonnissen ook door de machtigen gerespecteerd worden. Dat is volgens mij de belangrijkste maatregel dat we tegen terrorisme kunnen nemen.

Maar terug naar Russeau. De Amerikaanse overheid gebruikt nu computers om terroristen op te sporen aan de hand van de boeken die men in de bibliotheken leent. Aan de hand van een leenpatroon meent men terroristen op te kunnen sporen. Ik denk dat het voorval met Amazon het illustreert wat de nadelen zijn van een dergelijke manier van opsporing. Zoals men aan de hand van mijn leespatroon tot de conclusie had kunnen komen dat ik een communist zou zijn, kan een computerprogramma mensen met een bepaald leespatroon als mogelijke terroristische verdachten kunnen beschouwen.

Laten we een stap verder gaan. Een aantal regeringen hebben een globale afluistersysteem ontwikkeld, genaamd Echelon, om mogelijk alle internet- en telefoon- en andere communicatieverkeer te kunnen onderscheppen. Bovendien zijn ze bezig om wapens te ontwikkelen, die vanaf ruimte een persoon kunnen opsporen en doden. Maar de informatie van Echelon is veel te veel om het door mensen te laten analyseren. Dat betekent dat computers zullen beslissen wie een verdachte is. In veel gevallen moet men snel beslissen. Bijvoorbeeld als bin Laden slechts voor vijf minuut uit zijn grot zou komen. Bovendien heeft de Amerikaanse regering geen enkele respect voor levens in andere landen, hebben we gezien toen ze een half dorp in Pakistan hebben opgeblazen (met onbemande vliegtuigjes) omdat er in een van de huizen een vermoedelijke Al-Qaeda leider zich bevond. De vraag is: zijn we op weg naar een computersysteem, dat op basis van onze gewoontes kan beslissen of we mogen leven of dood moeten? Bovendien, willen we systemen ontwikkelen, die vroeger of later, in terroristische handen zullen vallen? Een rechtbank lijkt me beter.