Waarom argumentdarwinisme faalt in het publieke debat

De hoofdredactie van Trouw zegt naar de lezers te luisteren: “Hoe voer je een echte dialoog met je lezers? Welke rol heb je als medium in het maatschappelijk debat? Dat zijn vragen waar we als redactie hard over nadenken… We zijn een factor in het publieke debat en we willen graag luisteren naar ons publiek en dat actief opzoeken.” Deze woorden klinken veelbelovend, maar waar zijn de concrete voorbeelden dat Trouw daadwerkelijk luistert naar kritiek van haar lezers?

Ik schrijf een boek over de drogredenen van Israël-supporters in het publieke debat en lees regelmatig stukken hierover. Vaak stuur ik e-mails naar redacties met het verzoek om geen drogredenen meer te publiceren in opiniestukken of interviews. Ik stel voor deze misleidende argumenten te verwijderen of, als het hoofdargument daarop berust, het stuk te weigeren. In interviews kunnen journalisten kritische vragen stellen over dergelijke uitspraken. Toch ontvang ik zelden een reactie die bereidheid tot luisteren toont. In plaats daarvan wordt vaak het excuus van “argumentdarwinisme” aangevoerd.

Argumentdarwinisme

Volgens deze redenering zijn lezers intelligent genoeg om zelf drogredenen te herkennen, waardoor valide argumenten zullen zegevieren en misleidende argumenten vanzelf zullen verdwijnen. Maar deze aanname houdt geen stand. In het debat over Palestina worden al meer dan een eeuw dezelfde drogredenen gebruikt door Israël-supporters—voor de oprichting van een Joods tehuis rond 1917, na de burgeroorlog van 1948, na de oorlog van 1967 en verder. Deze misleidende argumenten sterven niet uit; ze worden telkens opnieuw herhaald en verspreid. Dit suggereert dat darwinisme niet werkt. Hoe vaker de media die drogredenen publiceren, hoe meer Israël-supporters worden gerekruteerd en deze herhalen de drogredenen ad nauseam. Neem bijvoorbeeld de ad hominem dat de Palestina-supporters alleen voor Palestijnen opkomen, maar niet voor andere slachtoffers en dat daardoor hun argumenten ongeldig zouden zijn.

Drogredenen hebben negatieve gevolgen

Drogredenen hebben invloed op beleidsbeslissingen met verregaande gevolgen. Arnold Vonk, voormalig opinieredacteur bij de Volkskrant, schreef in zijn boek “Effectief opiniestukken schrijven”: “Opiniemakers hebben veel macht… Dan worden de oplossingen die zij aandragen gretig opgepikt door media en politici, en moeten ministers hun beleid aanpassen.” Dit is duidelijk zichtbaar in hoe drogredenen rond het Israëlisch-Palestijnse conflict doordringen in politieke besluitvorming. Dezelfde misleidende argumenten die op opiniepagina’s verschijnen, worden herhaald in debatten in de Tweede Kamer, in opiniestukken van parlementariërs en in uitspraken van wereldleiders.

Een schrijnend historisch voorbeeld is hoe leden van een VN-commissie voor de oorlog van 1948 beslisten over het lot van Palestina. Terwijl de Palestijnen pleitten voor zelfbeschikking—bijvoorbeeld via een referendum—herhaalden pro-Israëlische commissieleden drogredenen die de Palestijnen wegzetten als minderwaardig. Men zei dat het superieure Joodse volk niet aan de wil van de Palestijnen, die in meerderheid waren, kon worden onderworpen.

Recent heeft het Internationaal Gerechtshof in een adviesopinie gesteld dat Palestijnen recht hebben op de volledige bezette gebieden en dat Israël de nederzettingen moet ontmantelen en de illegale bezetting zo snel mogelijk moet beëindigen. Derde landen zouden alle economische activiteiten die de bezetting in stand houden, moeten stopzetten. Toch nam het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden kort daarna een wet aan die toestaat dat producten uit de bezette gebieden het label ‘Made in Israel’ krijgen, in strijd met de adviesopinie. Bovendien blokkeert de VS de toetreding van Palestina als volwaardig lid van de VN. In toespraken van Amerikaanse politici en hun publieke uitingen zijn vaak dezelfde drogredenen terug te vinden die in de media circuleren. Dit suggereert dat machtige besluitenmakers op basis van drogredenen beslissen.

Dus als mijn rationele kritiek op de media geen invloed op de media heeft, ben ik nieuwsgierig naar voorbeelden van kritiek die de media wel beïnvloeden.