Skip to content

Opiniestukken als oplichting en roof

Opiniestukken bevatten veel te veel drogredenen. Dat heeft twee nadelen: het belemmert de maatschappelijke vooruitgang en tast gerechtvaardigde belangen van individuen of groepen aan.

Wat is een drogreden?
Een drogreden is slechts een denkfout, al dan niet opzettelijk. Het is een premisse (veronderstelling) of argumentatiestap (bewering), irrelevant voor de beoogde conclusie. Neem bijvoorbeeld het volgende argument:

Pietje: Je moet me 10.000 euro geven.
Jantje: Hoezo?
Pietje: Omdat het gras groen is.
Jantje: Nou en? Waarom is de graskleur relevant?

Drogredenen zijn makkelijk herkenbaar door de vraag “nou en?” te stellen, bij elke bewering van een ander, maar ook bij onze eigen argumenten. Geen rocket science.

We produceren allemaal drogredenen, meestal onbewust, en de meeste drogredenen zijn beter verhuld dan mijn bovenstaand voorbeeld.

Het publieke democratische debat
Het democratische debat is bezaaid met drogredenen en de opiniestukken in de media zijn daar een goed voorbeeld van. Voorbeelden.

Een argument in dit debat is slechts goed als het één (of beide) van de volgende twee dingen bereikt: het produceert vooruitgang of behartigt rechten.

Vooruitgang
De argumenten in het publieke debat proberen ons van één of meerdere van de volgende drie dingen te overtuigen:

(1) Dat een bepaalde handeling een maatschappelijk probleem zal oplossen.
(2) Dat de som van voordelen groter zal zijn dan de nadelen van een handeling. Bijvoorbeeld het voorstel om meer in het onderwijs te investeren want dat zal op lange termijn tot een hogere economische ontwikkeling leiden en meer belasting in de staatskas.
(3) Dat bepaalde belangen voorrang dienen te krijgen op andere belangen. Bijvoorbeeld het argument dat de rijken procentueel gezien minder belasting moeten betalen.

Wat dit soort argumenten doen, zij maken een sommetje van alle pluspunten en minpunten en beweren dat uiteindelijk de maatschappij als geheel eerder vooruit dan achteruit zal gaan.

Fundamentele rechten
We accepteren slechts (tijdelijk) achteruitgang, als er een goede reden voor is. Bijvoorbeeld als we verwachten dat de toekomst meer voordelen dan nadelen voor de maatschappij en/of voor onszelf zal produceren.

Er is echter een grens aan de opofferingen die we bereid zijn te maken ten behoeve van het algemeen belang of de vooruitgang. De grens wordt gelegd bij (fundamentele) rechten. Rechten zijn taboes, of troefkaarten in het publieke debat.

Stel je bijvoorbeeld voor dat we allemaal 500% rijker zouden worden als we de mensen met groene ogen het recht op een eerlijke rechtszaak zouden ontnemen. De mensen met groene ogen hebben een troefkaart in het argument, zij kunnen altijd roepen: het interesseert ons niet hoeveel rijker de anderen worden, de limiet voor beleid wordt bepaald door onze rechten.

Veel van de rechten zijn echter niet absoluut, zij kennen uitzonderingen en worden tegen andere rechten gewogen. En het is niet altijd evident wanneer de grens wordt bereikt. Dus onze kennis is gebrekkig. In de waan van de dag kunnen de politici dat over het hoofd zien, soms gedreven door hun eigen belangen. Daarom zijn opiniestukken waakhonden; zij dienen ons hiertegen te waarschuwen. Drogredenen daarentegen kunnen onze alertheid verzwakken en tot overschrijding van de acceptabele grenzen leiden.

Daardoor hebben drogredenen dezelfde gevolgen als oplichterij en roof.

Oplichterij
Stel je voor dat een opiniestuk je met Pietje’s argument overtuigt. Je doet op dat moment iets dat je niet zou doen als je het beter zou weten, in het onverdiende voordeel van een ander, met door hem geleverde onjuiste kennis. Dat is precies wat tijdens oplichting gebeurt.

Roof
Stel je voor dat de auteur van het opiniestuk jou niet overtuigt, maar het lukt hem om de maatschappij te overtuigen. De maatschappij dwingt je daarna om 10.000 euro aan de schrijver te betalen. De regering neemt bijvoorbeeld een wet aan, die jou dwingt om het bedrag te betalen.

Dit lijkt op roof, omdat er dezelfde drie eigenschappen aanwezig zijn: dwang, zonder goede reden, resulterend in ongerechtvaardigde nadelen voor iemand. Bij roof lever je bezittingen onder dwang in. Roof dient geen hoger doel, dus heeft geen goede reden. De rover heeft een ongerechtvaardigd belang in je bezittingen en dit belang wordt verdedigd met een ongerechtvaardigd middel: de dwang. Jij daarentegen ondervindt een onterecht (ongerechtvaardigd) nadeel.

Behalve de materiële bezittingen, zijn rechten en vrijheden ook ontvreemdbare bezittingen.

Het feit dat de wet democratisch wordt aangenomen verandert niks aan de situatie; het wordt slechts gelegaliseerde roof.

In conclusie:
Publiek debat is een tandwieltje in een mechanisme dat vooruitgang produceert en de onschendbaarheid van de rechten bewaakt. Drogredenen ontregelen dit mechanisme. Drogredenen produceren onverdiende voordelen voor individuen (of groepen), maar de maatschappij als geheel verliest per saldo meer dan de winst van de bevoordeelde groepen. En drogredenen verleiden ons om de strikte grens van de (fundamentele) rechten te overschrijden. Dit gebeurt tegen ons beter weten in. Daarom lijken drogredenen op oplichterij en roof. En daarom zouden opiniestukken meer op de deugdelijkheid van de argumenten beoordeeld moeten worden.


Geredigeerd door Pascale Esveld
Published inBeste BlogsFilosofieOpiniePolitiekSofist Factory

4 Comments

  1. reinejragolo reinejragolo

    Bijzonder interessant om drogredenen te onderkennen in opiniestukken.
    Mocht er verschil van mening zijn of er nu wel of geen sprake is van een drogreden dan
    is wederzijds respect een uitstekende basis voor verdere discussie.

  2. Bakoenin Bakoenin

    Er wordt een drogreden gebruikt of niet, daarover is geen discussie mogelijk.
    Respect zou er altijd moeten zijn: dat is geen voorwaarde voor discussie, maar voor een decente samenleving en heeft niets met drogredenen te maken.

    Des te betreurenswaardiger dat men in disrespect treedt wanneer men drogredenen gebruikt (opzettelijk!) om een discussiant het redeneren onmogelijk te maken, dan wel zwart te maken.

    Enerzijds is het een belediging voor de intelligentie van de opposant, anderzijds is het een belediging naar de maatschappij om zonder juiste kennis van en interesse voor het onderwerp een eigen mening op te dringen op foutieve gronden tot meerdere eer en glorie voor eigen gewin, zoals wij dagelijks meemaken.
    Helaas.

Leave a Reply