Skip to content

Nederland is geen democratie

In Nederland hebben drogredenaars, beroemdheden en de rijken het voor het zeggen. Neem bijvoorbeeld de laatste column van sofiste Rosanne Hertzberger. Ze wil geen risico’s met nieuwe partijen nemen, anders zou ze best op Caroline van der Plas stemmen. Maar Rosanne produceert geen enkel deugdelijk argument waarom men wel of niet op BBB zou moeten stemmen. Neem bijvoorbeeld het typerende citaat:

“Ik was overigens wel gecharmeerd van de BoerBurgerBeweging (BBB). Als je de hype even negeert, moet je constateren dat Caroline van der Plas iets bewonderenswaardigs voor elkaar krijgt. Ze krijgt in het hele land steun, trekt volle zalen in Eemnes maar maakt net zo goed selfies met enthousiastelingen op de markt in Spijkenisse. Ze maakt een overtuigende indruk, glijdt niet of nauwelijks uit, is belezen, intelligent en daarnaast buitengewoon volks. In navolging van Hans Spekman en Fred Teeven brengt ze eindelijk weer eens wat diversiteit in ultra-hoogopgeleid Den Haag.”

Het merendeel van haar column is een opsomming van irrelevante positieve eigenschappen van Caroline van der Plas. Ik noem deze drogreden een pro-hominem (het tegenovergestelde van de ad hominem, waar iemand irrelevante eigenschappen van een persoon noemt om zijn argumenten te weerleggen). Het is irrelevant wat Van der Plas bij elkaar scharrelt. Het is een ad populum te zeggen dat ze steun in het hele land krijgt, of dat ze volle zalen in Eemnes vult.

Sterker nog, Rosanne trapt in een bekende verkiezingstruc: politici boeken zalen kleiner dan het verwachte aantal bezoekers, zodat ze de kiezer manipuleren met de illusie dat ze populair zijn. En elke politicus maakt “selfies met enthousiastelingen op de markt in Spijkenisse”. Na 5 seconden googelen vond ik er twee van Wilders:

Een democratie is rationeel

Slechts rationele maatschappijen kunnen democratisch zijn. Een maatschappij is rationeel als er voldoende gezamenlijke politieke beslissingen rationeel zijn. Er zijn drie type beslissingen: rationeel, irrationeel en random (willekeurige).

Random
Stel je voor dat we random beslissingen zouden nemen. Bijvoorbeeld de maatschappij gooit met een dobbelsteen en beslist om jou te martelen. Zou je deze maatschappij rationeel vinden? Is zij een democratie? Nee.

Irrationeel
Stel je voor dat we irrationele beslissingen zouden nemen. Iemand stelt een wet voor met het volgende argument:

Premisse: 1 + 1 = 5.
Conclusie: Dus we moeten Pietje Puk martelen.

Stel dat dit irrationele argument de relevante wetgevers overtuigt en men neemt een wet aan om Puk te martelen. Zou deze maatschappij rationeel zijn? Zou zij democratisch zijn? Nee.

Kritieke massa
Maatschappijen zijn slechts rationeel als er voldoende rationele beslissingen worden genomen. Het is (voorlopig) onmogelijk dat 100% van de beslissingen rationeel zijn. Echter, er moet een kritische massa bestaan. Als het aantal rationele beslissingen onder deze kritische massa is, dan is de maatschappij noch rationeel, noch democratisch.

Democratie is rationeel

De essentie van de democratie is niet dat de meerderheid bepaalt, noch dat er eerlijke verkiezingen zijn. De essentie van de democratie is dat de procedures de kritische massa van rationele beslissingen opleveren.

Hoe bereikt de democratie dat tijdens verkiezingen?

Ten eerste, kandidaten voor leidende functies presenteren argumenten (in hun verkiezingsprogramma’s, interviews, opiniestukken, debatten, etc.). Deze argumenten moeten deugdelijk zijn: dat wil zeggen dat de premissen waar zijn en de conclusies volgen uit de premissen, volgens de regels van rationele argumentatie. (dus zonder drogredenen)

Het publiek participeert ook in dit debat; in bijvoorbeeld opiniestukken waarin duidelijk wordt gemaakt waarom de kandidaten goede of slechte argumenten hebben.

Uiteindelijk analyseren de kiezers de aanwezige argumenten. Zij functioneren als een jury, of als een rechter over deze argumenten. Zij stemmen op de kandidaten met de beste argumenten.

Deze veronderstelling is de basis van een democratie: de slechte argumenten worden genegeerd en de meest deugdelijke argumenten leiden tot rationele beslissingen. Democratie is een filter voor argumenten.

Rosanne Hertzberger is irrationeel

Rosanne betitelde haar column “Caroline heeft karakter. En toch stem ik niet op BBB”. De titel en de schrijfstijl verklappen dat de column een argument is: zij overweegt alle pro’s en contra’s. We kunnen het volgende argument reconstrueren:

Premisse 1: Pro: Caroline heeft karakter.
Premisse 2: Pro: Caroline is populair.
Premisse 2: Pro: Caroline is anders.
Premisse 3: Pro: Caroline kan van gedachten veranderen.
Premisse 2: Contra: BBB is nieuw.
Premisse 3: Contra: Nieuwe partijen lopen het risico op “kinderziektes en afleidende affaires”.
Conclusie: Dus men moet niet op BBB stemmen.

We zien hier geen rationeel argument, omdat Rosanne geen enkel argument van Caroline weerlegt, of verder onderbouwt.

Daarna, overweegt Rosanne ook de pro’s. Rosannes pro’s hebben helemaal niks met de argumenten van BBB te maken. Zij praat alleen over de stijl van Van der Plas. Maar de stijl van een politicus is irrelevant voor een rationele maatschappij. Een politicus met ongeldige argumenten kan stijlvol zijn en een politicus met de beste argumenten kan stijlloos zijn. Bijvoorbeeld de deelnemers van het publiekspanel van EenVandaag kozen Baudet als politicus van het jaar 2017, op zijn stijl, niet op zijn argumenten. Echter, Baudet is een gevaar voor de mensenrechten, rechtsstaat, democratie en volkenrecht. Baudet heeft wel stijl, maar zijn argumenten deugen niet.

Rosanne noemt een aantal redenen waarom men op BBB zou moeten stemmen:

  • Van der Plas heeft karakter.
  • Ze krijgt in het hele land steun.
  • Ze trekt volle zalen in Eemnes.
  • Ze maakt net zo goed selfies met enthousiastelingen op de markt in Spijkenisse.
  • Ze maakt een overtuigende indruk.
  • Ze glijdt niet of nauwelijks uit.
  • Ze is belezen.
  • Ze is intelligent.
  • Ze is buitengewoon volks.
  • “In navolging van Hans Spekman en Fred Teeven brengt ze eindelijk weer eens wat diversiteit in ultra-hoogopgeleid Den Haag.”

Al deze redenen zijn irrelevant. Ook de diversiteit is irrelevant, want daaruit volgt niet dat BBB deugdelijke argumenten heeft. Stel je voor dat een ober een bord met vla voor uw neus zet en u zegt: ‘Ja, maar ik wil gevarieerd eten.’ En de ober mengt stront door je vla. Is het eten gevarieerd geworden? Nee. Het eten is alleen gevarieerd als de eter de noodzakelijke voedingsstoffen krijgt. De diversiteit verbetert de politiek slechts als de afwijkende partijen deugdelijke inhoudelijke argumenten hebben.

Is Rosanne een uitzondering?

Nee. Politieke psychologie toont aan dat veel mensen op irrelevante eigenschappen stemmen. ChatGPT hielp me met een paar voorbeelden:

“Uiterlijk: Hoewel het uiterlijk van een kandidaat geen verband houdt met zijn/haar kwalificaties of vermogen om de taken van het ambt uit te voeren, kunnen sommige kiezers toch beslissen op basis van het uiterlijk van de kandidaat.

Persoonlijkheid: Sommige kiezers kunnen beslissen op basis van hoe ze de persoonlijkheid van de kandidaat waarnemen, zoals of de kandidaat sympathiek overkomt, humoristisch is, of oprecht lijkt.

Stem: De stem van een kandidaat kan ook van belang zijn voor sommige kiezers. Dit kan zaken omvatten als de toon van hun stem, het accent of de manier waarop ze spreken.

Afkomst: Voor sommige kiezers kan de etniciteit, nationaliteit of religieuze achtergrond van de kandidaat van belang zijn. Dit kan een rol spelen in het beslissingsproces van kiezers bij het selecteren van een kandidaat.

Hobby’s of interesses: Sommige kiezers kunnen beslissen op basis van gemeenschappelijke hobby’s of interesses met de kandidaat, ongeacht of deze interesses relevant zijn voor het ambt waarvoor de kandidaat zich verkiesbaar stelt.”

Oplossing

Om de kritische massa van rationele beslissingen te bereiken, zouden bijvoorbeeld de volgende dingen gedaan kunnen worden:

Kinderen zouden meer argumentatieleer op school moeten krijgen en leren om kandidaten op hun argumenten te beoordelen en niet op irrelevante eigenschappen. En ook de rol van de media is groot. Zij dienen bewuster om te gaan met de argumentatie op de opiniepagina’s en geen stukken te publiceren die alleen op drogredenen berusten. Daarna zouden de media ook opiniestukken moeten publiceren die andere opiniestukken vanuit het gezichtspunt van de argumentatieleer analyseren. En de drogredenaars horen geen column te hebben.


Geredigeerd door Pascale Esveld
Published inFilosofiePolitiekSofist Factory

2 Comments

  1. Telkens weer geniet ik van het lezen van columns en blogposts.
    Dank voor het schrijven van deze blogpost.

    Democratische groet,

Leave a Reply