De betekenis van het woord “drogreden”

Ik zeg vaak over bepaalde argumenten dat ze drogreden zijn. Sommige mensen deken dat ik hen slechte intenties beschuldig. Dat komt echter omdat ze de betekenis van het woord “drogreden” niet goed kennen. Ik moet het eerst toegeven dat op straat sommige mensen het woord gebruiken om een bedrieglijke intentie aan te duiden, maar de officiële betekenis – de betekenis in de argumentatieleer – is heel anders.

Van Dale beschrijft een “drogreden” als een “valse, bedrieglijke reden of redenering.” “Vals” en “bedrieglijk” zeggen niets over de intentie van de spreker. De redenering is zelf “vals” of “bedrieglijk”. Dat drogreden slechts over de redenering iets zegt en niets over de intentie van de spreker, zien we heel duidelijk als we naar het gelijke Engelse woord “fallacy” kijken:

“A fallacy is, very generally, an error in reasoning. This differs from a factual error, which is simply being wrong about the facts. To be more specific, a fallacy is an “argument” in which the premises given for the conclusion do not provide the needed degree of support.”

Van Emeren en zijn collega’s in hun internationaal erkend boek op gebied van argumentatie (Handboek argumentatietheorie), noemen een drogreden een discussiezet, die afwijkt van de communicatiebeginselen. De deelnemer aan een argumentatie onderschrijft namelijk de normen van doelgerichte taalgebruik. Dit communicatiebeginselen zijn: helderheid, eerlijkheid, efficiëntie en relevantie. Dus als een discussiezet niet aan deze beginselen voldoet, is het een drogreden. Met andere woorden, door aan een discussie deel te nemen, willen we samenwerken om vooruit te gaan. Een drogreden frustreert deze vooruitgang, ongeacht de intentie van de spreker.

David Zarefsky, een autoriteit op het gebied van argumentatie, geeft een heel eenvoudige tip aan iedereen die een argument beluistert: vraag je je altijd af wat de relevatie voor de stelling is. Is  het argument irrelevant voor de stelling, dan is het een drogreden. Bij elke stelling kan je de vraag “nou en?” stellen. Als je  geen goed antwoord op die vraag vindt, dan is de stelling een drogreden.

Bijvoorbeeld, stel je voor dat we een debat hebben en ik roep “De Aarde is vlak”, en jij vraagt om verdere onderbouwing, want je bent het met mij oneens: “Hoe kom je daarbij?”. Ik reageer: “Omdat de viooltjes blauw zijn.” Om te kijken of mijn reactie een goed argument is, kan je de vraag stellen “Nou en? Wat maakt het uit dat de viooltjes blauw zijn?” Als de kleur van de viooltjes irrelevant is voor de vorm van de Aarde, dan is mijn argument een drogreden. Maar stel je voor dat ik een wetenschappelijk bewijs kan produceren dat viooltjes slechts blauw kunnen worden op een vlakke planeet. Dan is mijn argument geen drogreden meer, want de kleur van de viooltjes is in dit geval wel relevant.

Een drogreden heeft dus niets met de intentie van de spreker te maken. Het is slechts een uiting, die het vooruitgang in een discussie belemmert. Een drogreden is een ongeldig argument. Het is vooral een irrelevante premisse of een irrelevante discussiezet.