Ik ben tegen vrijheid voor anderen

Ik werd aangespoord om de documentaire “Vrijheid, gelijkheid en broederschap” van Pieter Hilhorst te bekijken. De nadelen van televisie: in 50 minuut kan men weinig argument produceren. Maar waarom ben ik tegen vrijheid?

Een paar dagen geleden heb ik een eenvoudige quiz beantwoord en daaruit bleek dat ik een soort linkse libertarier zou zijn. Ik ben echter beledigd als iemand mij links noemt, want in mijn denken komen bekende linkse thema’s niet voor. Ik ben tegen ontwikkelingshulp, solidariteit, multiculturalisme en andere dingen. Maar ik verzet me ook tegen de liberale vrijheid, en ook tegen markt libertarisme.

Het liberale concept van vrijheid is dat iedereen vrij is om zelf te doen wat hij wil doen, met zichzelf en andere volwassenen, zolang hun handelingen de gerechtvaardigde belangen van derden niet schenden. Met andere woorden jouw vuist is vrij tot aan de grens van mijn neus.

Het markt-libertarisme beweert dat de staat een minimale rol moet spelen. De staat heeft een leger om ons tegen andere landen te beschermen, beschermt ons tegen moord, roof, diefstal. En de staat dwingt de burgers om hun contracten na te leven. Verder bemoeit de staat zich met niets.

Geen van deze twee concepten van vrijheid zijn voldoende om vrij te zijn. Er zijn namelijk andere manieren jou van vrijheid te beroven en hier komen een paar voorbeelden.

Voorbeeld 1:

In een enquête in Amerika vroeg men rechters welke borgtocht ze voor een prostituee zouden bepalen en het gemiddelde was $50. Maar als de enquêtehouders de rechters eerst aan dood deden denken, steeg de gemiddelde borgtocht tot $455. Stel je voor dat jij een rechter zou zijn. Het is voldoende voor een slimme aanklager het gesprek zo te bedenken dat jij aan de dood denkt. Dan bepaalt deze aanklager welke borgtocht jij aan de prostituee geeft. Het is dus niet jouw vrije rationele beslissing.

Voorbeeld 2:

Hoe rijker een bedrijf, hoe meer middelen het heeft om jou te manipuleren. Bijvoorbeeld het bedrijf investeert in een personeelsafdeling, die de meest geraffineerde kennis heeft van onderhandelen en psychologische manipulatie. Ze zijn meerdere personen, kunnen veel meer kennis verzamelen, kunnen veel betere advocaten inhuren etc. Jouw vermogen om je in deze kennis te verdiepen is veel kleiner. Je kunt jezelf niet bewapenen tegen deze manipulatie.

Voorbeeld 3:

De huidige maatschappij verdeelt de privileges niet alleen op basis van je talent op een bepaald gebied. Blondines verdienen gemiddeld een aantal procent meer dan andere vrouwen. Langere en mooiere mensen komen hoger op de sociale ladder. Charmante mensen, met verkooptalent – natuurlijk of geleerd, met talent in het netwerken, bereiken betere sociale posities.

Stel je bijvoorbeeld voor dat jij CEO van Shell wil worden. Het is niet voldoende dat jij alles over bedrijfskunde bestudeert. Je moet andere natuurlijke talenten hebben, zoals het talent om jezelf te verkopen, het talent om over lijken te lopen, het talent om te netwerken, het talent om charmant te zijn etc. Als een andere een natuurlijk talent heeft in deze vaardigheden, dan is het feit dat hij die functie krijgt onrechtvaardig, want hij krijgt de functie voor irrelevante talenten. Hij krijgt de functie niet omdat hij een betere manager is, maar een betere manipulator.

Als je deze vaardigheden moet ontwikkelen, dan ben je niet meer vrij. Want de netwerkende, charmante verkopers, dwingen jou om je energie en tijd in te steken in dingen waar je niks mee te maken wil hebben. Zij beroven jou van je vrijheid terwijl jij misschien je tijd in iets anders wil steken, zoals TV-kijken, beeldhouwen of een goed boek lezen.

Voorbeeld 4:

Shell heeft een veel grotere invloed op de regering dan jij. Om deze invloed teniet te doen, moet jij veel meer energie spenderen en de vraag is of het je ooit lukt. Dat betekent dat de wetten veel meer in het voordeel van Shell zullen zijn dan in jouw voordeel. Dat beperkt jouw vrijheid. Het liberale beeld van de vuist die bij je neus stopt is daardoor verkeerd. Want via de wetten wordt je gedwongen om dingen te doen die je niet wil doen. Als de regering minimalistisch is – zoals bij libertariers – dan heeft Shell zelfs meer macht over je dan bij de liberalen.

Voorbeeld 5:

Drogredenaars bemachtigen onverdiende macht en onverdiende voordelen. De groep beperkt jouw vrijheid. Bijvoorbeeld als de groep wil dat we een oorlog met Irak beginnen, ondervind jij ook de gevolgen van deze beslissing. Mijn ervaring is dat veel mensen overtuigd door drogredenen raken. Kijk bijvoorbeeld naar de drogredenen van Max Pam. Kijk naar de instemmende reacties onder zijn column. Of kijk naar de extatische reactie van Bert Brussen: “Snoeihard maar waar. De waarheid is hard. Gelukkig wil Max Pam deze harde waarheid wel vertellen.” Maar deze groepsbeslissing – als resultaat van drogredenen – beperkt niet alleen jouw vrijheid. De Irakezen en de Palestijnen sterven en worden beroofd als gevolg van de vrijheid van de drogredenaars om hun drogredenen te verspreiden. Omdat zij sterven, zijn de Irakezen en de Palestijnen slaven van de drogredenaars.

In conclusie

Als er meer vrijheid in een maatschappij is, zal deze vrijheid toebedeeld worden aan mensen met geld, met verkooptalent, charmeurs, netwerkers, drogredenaars etc. Dus sociale vaardigheden en geld leiden tot macht. Mensen met deze vaardigheden en met geld hebben veel meer vrijheid dan andere mensen. Maar niet alleen vrijheid om meer dingen met zichzelf te doen. Zij hebben ook meer vrijheid om jouw vrijheid te beperken, om jou tot allerlei dingen te dwingen.

Er zijn mensen zonder deze talenten en zonder geld. Er zijn ook mensen die deze vaardigheden niet willen ontwikkelen, bijvoorbeeld omdat zij hun tijd en energie in andere dingen willen steken. Deze mensen hebben steeds minder vrijheid en zijn steeds verder gebonden door de machtigen.

Ook als je bereid bent om deze vaardigheden te ontwikkelen, ben je niet meer vrij, omdat de mensen met deze vaardigheden de spelregels bepalen. Zij bepalen dat jij op hen moet lijken als je net zo vrij wil zijn als zij. Maar dan leef je niet het leven dat jij wilt leven, dus je bent niet vrij.

En als je niet op deze charmeurs wil lijken, dwingen de charmeurs jou nog steeds om geld, energie en tijd in te stoppen in middelen om je van hun dwang te bevrijden. Je wordt bijvoorbeeld gedwongen te protesteren of mee te doen met allerlei organisaties, zoals vakbonden, mensenrechten- en milieuorganisaties.

Dus om echt vrij te zijn is er veel meer nodig dan een liberale vrijheid of een libertarische markt.

Zie ook mijn blog ‘Nozick’s rechtvaardigheid à la carte’