Dwang is de enige vraag van de moraal

In de introductie van mijn reeks blogs over rechtvaardigheid heb ik de problemen en de beweegredenen genoemd om over rechtvaardigheid te schrijven, de stelling en het vaartplan. De stelling van de reeks is “Rechtvaardigheid is gerelateerd aan ons overlevinginstinct en basis biologische behoeftes, zoals fysieke vrijheid. Toestanden, gedrag, morele en andere gedragsregels die onze levens verlengen en de basisbehoeftes garanderen zien we als rechtvaardig.”

In dit stuk wil ik eerst een paar stellingen verduidelijken, want na de introductie begon men meteen te roepen dat ik de dictatuur wil invoeren (eigenlijk een goed plan), als gevolg van mijn stelling dat de enige vraag van de moraal/ethiek is wanneer je iemand tot iets kan dwingen. Ik zal ook zeggen wat ik onder “dwang” versta.

Dwang

Iedereen is vrij om alles te doen wat hij zelf wil, met zichzelf en andere instemmende volwassen mensen en dieren, zolang de daad geen gerechtvaardigde belangen van derden schendt. Als gevolg daarvan moet ethiek slechts één enkele vraag beantwoorden: Wanneer mag ik een ander tot iets dwingen? Wanneer mag ik iets opleggen? Wanneer mag ik geweld gebruiken? En als gevolg daarvan, wanneer is dwang op mij zodanig dat ik NIET gerechtvaardigd ben om me te verzetten, om de dwang te proberen te ontwijken? Stel je bijvoorbeeld voor dat de staat mij dwingt om mee te doen met de Jodenvervolging, ben ik vrij om deze dwang te proberen te ontwijken of me te verzetten? Ben ik vrij om de dwang te ontwijken als de staat mij dwingt om belasting te betalen?

Dus de enige vraag van de moraal is wanneer is iemand vrij om dwang te gebruiken.

Voor de duidelijkheid, ik gebruik het woord moraal als synoniem voor ethiek.

Maar wat is dwang? Dwang komt voor in verschillende soorten, maten en geregistreerde merken.

De meest basale dwang is fysieke dwang; ik pak je hand vast, duw ze om een pistool en ik druk je vinger om de trekker. Fysieke dwang is ook als ik je ergens opsluit. Dwang is ook als ik je dreig met allerlei gevolgen als je niet doet of laat wat ik je beveel.

Dwang is ook maatschappelijke druk. De maatschappij kan jou vermoorden door je simpelweg te negeren. Als niemand contacten met je wil hebben, niemand ruilt met je, niemand helpt je in nood, zal je leven niet lang duren.

Behalve een totale ontkenning van je bestaan, kan de maatschappij je dwingen op een zachtere manier. Populaire mensen, die de goedkeuring krijgen van de gangbare morele normen, worden geholpen, krijgen betere beloningen, hebben een grotere kans om het meisje met de aerodynamische lijnen te neuken. Mensen die voortdurend tegen de wil van de groep handelen, tegen de heersende normen, raken gemarginaliseerd. Als de populaire mens ziek is, staat iedereen klaar om hem te verzorgen. Als de impopulaire ziek is, zal de hulp aanzienlijk minder zijn. Dat kan het verschil tussen leven en dood zijn en een verschil in levenslengte.

Beloning is ook een vorm van dwang. Je bent niet meer vrij om alle pro’s en contra’s van een handeling te overwegen, maar je wordt persoonlijk uitgelokt om iets te doen. Beloning kan onweerstaanbaar zijn als je kwetsbaar bent. Neem een paar zwarten uit het getto, beloof ze een universitaire opleiding en ze zullen alle oorlogen voor je bevechten. Dat is dwang.

Anderen, zoals blogger Zelf Reflectie, zullen alles doen voor een klein beetje liefde, respect, empathie. Dus verzamel voldoende liefde en hou de hondenlijn gereed.

De dwang is dus gradueel, van zachte dwang zoals belonen tot fysieke dwang.

Oké, dit is een beetje flauw, om beloning dwang te noemen en sommigen zullen betwijfelen of ook beloning een dwangvorm is. Dus voor de rest van mijn argument moet je veronderstellen dat ik verschillende dwangvormen begrijp, van maatschappelijke druk, tot het meest keiharde die er bestaat. Ik sluit slechts marteling uit.

Vrijheidsextremisme?

Sommigen beschouwen vrijheid als het ultieme doel. En sommige bloggers laten zich ook uitlokken om vrijheid boven het leven te zetten. Ik heb een dergelijke blogger daardoor het volgende gedachte-experiment gegeven: ‘Iemand dwingt je het volgende te doen, om een schakelaar links of rechts te draaien. Als je niets doet, blaast de hele aarde op, dus al het leven verdwijnt, inclusief jij. Als je de schakelaar naar links draait vermoord je Pietje. Als je de schakelaar naar rechts draait, blijft Pietje in leven maar wordt Jantje in slavernij gedreven voor de rest van zijn leven. Wat ga je doen?’ Als de vrijheid belangrijker is dan leven, dan zou deze keuze makkelijke zijn: vette pech voor Pietje, hij moet ontruimd worden, opdat Jantje lekker rond kan huppelen. Maar onze vrijheidsblogger koos uiteindelijk voor het opblazen van de hele wereld, vernietiging van al het leven. Bedankt hoor.

Van Dale kan zo een nieuw woord noteren: vrijheidsfundamentalisme. Respect voor onze blogger want hij verkeert in de goede compagnonschap van de gerespecteerde filosoof Robert Nozick.

Ik zou eerder zeggen dat vrijheid niet een doel op zichzelf is, maar slechts een middel tot een doel; vrijheid helpt ons langer te overleven.

Als we darwinistisch denken zit hier een logica in. Stel je voor dat er twee soorten gedrag ontstaan, als gevolg van toevallige genetische mutaties. Twee dieren vallen in een kuil. Een dier heeft een neiging op zijn kont te zitten en niks te doen. Een ander dier raakt in een soort paniek, heeft een drang om zich te bevrijden, door heen en weer te lopen, op zoek naar een ontsnapping, om allerlei dingen te proberen. Dit dier lijdt in gevangenschap. Denk bijvoorbeeld aan de dolfijnen die verdoofd dienen te worden in dolfinaria, want anders kunnen ze de streshormonen niet overleven. Ik zou zeggen dat dit laatste dier een grotere kans van overleven heeft dan het eerste dier. En dit dier zal waarschijnlijk ook zijn (vrijheids)genen doorgeven aan de kinderen.

Hetzelfde zou bij de mens ook gaan. Welke waarde zou de vrijheid anders hebben? Is een kei op een open veld waardevoller dan een kei in een doos? Als je in de gevangenis zit, zal je het meisje met de aerodynamische contouren nooit ontmoeten, dus ook geen nakomelingen hebben. In gevangenis kan je ook niet zelf bepalen of je eten krijgt en wat voor soort eten, gezond of slecht eten, dat je leven korter maakt. Of je (voldoende) medische zorg krijgt is ook afhankelijk van een ander. Je overleving is volstrekt afhankelijk van de willekeur van een cipier, die ook nog vijandig kan staan tegenover je persoon.

Het is niet rationeel om de lengte van ons leven te laten afhangen van anderen, vooral als deze anderen andere belangen hebben, soms tegenovergestelde belangen. Daarom willen we niet gevangen zijn van anderen, afhankelijk. Daarom willen we niet dat anderen alles voor ons beslissen, dat ons woord en argumenten verboden worden.

Hetzelfde geldt voor politieke vrijheid. Toen we in opstand zijn gekomen tegen de dictator Ceausescu, ging het ons niet om de vrijheid om te stemmen op wie we wilden stemmen, of te roepen wat we wilden roepen. Want roepen is ook goedkoop. Het ging ons om de vrijheid om coca-cola te drinken en Levi’s te dragen, vrijheid in de hoop op een beter materieel leven, voedselzekerheid.

Het verschrikkelijke van de dictatuur is dat een andere alles voor je bepaalt. Als hij beslist dat het hele land morgen in een ravijn springt, dan is dat de wet. Als hij de economie laat instorten, dan moet jij je schikken. Het gaat dus om overleven, niet om vrijheid.

Als we nog steeds Darwinistisch denken, voor bewegende dieren, moet er voorgeprogrammeerd gedrag bestaan, om zich regelmatig te verplaatsen. Dieren, die als gevolg van willekeurige genetische mutaties, geen neiging hebben om zich te bewegen, zullen minder eten vinden. Er moet dus een neiging bestaan om ons te bewegen, om de omgeving te verkennen, om vlucht-, aanval- en jaagroutes te leren, om te weten of er geen voedsel ergens anders te vinden is, een andere schuilplaats voor het geval dan onze hut door de wind wordt meegenomen.

Als ik zeg dat overleven belangrijker is dan vrijheid, roepen sommigen met een toon van superioriteit dat ik de Nederlandse cultuur niet begrijp. Het gaat de Nederlanders om de politieke vrijheid als opperwaarde.

Soms noemen ze een soort Maslowiaanse piramide en beschouwen ze zich als staand op de bovenste trede. Zij, De Nederlanders, doen alles voor vervulling en zelfontplooiing. Dáár hebben ze de vrijheid en de rechtvaardigheid voor nodig! Zij hebben geen beestachtige instincten als negers en allochtonen.

Desondanks zie ik de Nederlanders niet voor principes stemmen, maar op de partijen die volle portemonnees beloven. En de regerende partijen weten dat ze weinig kansen maken als het slecht gaat met de economie in de periode voor de verkiezingen. Ik zou zeggen dat geld is voedsel, onderdak, gezondheidszorg en dingen gerelateerd aan het overlevingsinstinct in de eerste instantie. Ja, het geld gebruiken ze niet om te lezen, vijf studies af te maken, wonderbaarlijke wetenschappelijke ontdekkingen of uitvindingen in hun eentje te produceren. Dat geld gebruiken ze voor bergen chips en de nieuwste LED-tv. En deze hebben ook iets met het overlevingsinstinct te maken.

Dezelfde vrijheidsfundamentalisten kunnen mij niet uitleggen waarom wij rijken meer belasting dwingen te betalen dan armen. Ten eerste willen sommige rijken helemaal geen belasting betalen. Als zij op een snelweg willen rijden, dan willen ze dat de snelweg privébezit is, dat zij tol betalen en dat er aparte rijbanen zijn, speciaal voor de rijken. Filevrij. Of waarom betaalt niet iedereen hetzelfde bedrag aan belasting, bijvoorbeeld 30.000 euro? Of waarom niet hetzelfde percentage? Waarom zouden de rijken een hogere percentage belasting betalen? Is dat geen dwang? Op zulke vragen antwoorden ze: “de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten.” Maar dat is niet een verklaring, is niet een antwoord op de vraag “waarom,” maar het is slechts een linkse propagandaslogan. Het is Alah’s wil.

Betrapt op manipulatiepropaganda beroepen deze vrijheidsfreaks zich op een nog  paradoxalere verklaring: “solidariteit.” Nou solidariteit is ook geen verklaring, noch een rechtvaardiging om belasting, veel meer belasting, aan de rijken op te leggen. Je kunt de rijken niet dwingen om zich solidair te voelen en de uitkering van luie negers uit liefde te betalen.

Dus terwijl men mij voor Hitler en Stalin uitmaakt omdat ik het woord “dwang” in de mond neem, gebruiken ze andere eufemismen, zoals “solidariteit,” om dwang onder het tapijt te schuiven.

Tot slot.

We hebben gezien dat de dwang de enige vraag van de ethiek (of moraal) is. Wanneer ben ik vrij om anderen iets op te leggen en wanneer heb ik geen rechtvaardiging om hun dwang op mij te ontwijken? Daarna zien we dat de vrijheid een onderdeel is van het overlevingsinstinct. We hebben vrijheidsdwang, fysiek en politiek, in de veronderstelling dat we daardoor langer en comfortabeler zullen leven.

Geredigeerd door Pascale Esveld