Domorisering als staatsgreep

Toen ik naar Nederland kwam, ontdekte ik hoeveel macht het individu over de staat heeft. Ik had wel in Roemenië met de revolutie meegedaan om een democratie en rechtsstaat te veroveren, maar de democratie en de rechtstaat waren begrippen in mijn hoofd op een heel hoog niveau. Ik dacht dat vrije verkiezingen voldoende waren om het staatsbeest te temmen. Niets is minder waar – de macht wordt verdeeld tot in de kleinste details. Ik denk dat de Nederlanders zo gewend zijn aan de werking van het systeem, dat ze het niet eens in de gaten hebben. Daardoor zijn zij ook minder bewust van de mogelijke verliezen.

Een voorbeeld van individuele macht op dagelijks niveau: open een brief van de overheid, een verkeersboete, of brief van de belastingdienst voor de WOZ-aangifte. Op de achterkant staat het meteen hoe je een bezwaar kunt maken. Dit simpele feit geeft het individu macht over de staat. Want we zijn allemaal lui en we hebben een afkeer van worstelingen met een bureaucratische machine. We betalen liever een onrechtvaardige boete dan een bureaucratisch bergbeklimming te beginnen, op zoek naar de regels en de kleine letters. Het feit dat de brief je meteen informeert hoe je een bezwaar kan maken, neemt meteen een heleboel weerstand weg, het bespaart je veel (psychische) energie. Op de achterkant van de brief stelt de staat zich kwetsbaar tegenover het individu.

De macht is in de geschiedenis langzamerhand genivelleerd, geschoven van een heerser en een kleine elite naar het individu. We moeten deze nivellering van de macht niet lichtelijk opvatten. Het heeft 214 jaar geduurd om een democratie en een rechtsstaat op te bouwen – dat kan je makkelijk zien als je de verschillende versies van de grondwet leest, vanaf de Staatsregeling voor het Bataafsche Volk (1798). Zelfs bij de wijziging in 1983 zijn er nieuwe rechten bij gekomen en de invoering van de Nationale Ombudsman.

Dit blog is bedoeld als een waarschuwing. Ik merk steeds ontwikkelingen die de verworven individuele macht terug draaien; ze dragen de macht alweer over aan de staat en aan een kleine elite. Een paar voorbeelden.

Landjepik van de rechter

De drie machten in Nederland – wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht – hebben hun eigen territorium. De regering probeert nu territorium in te pikken van de rechter. Lees het interview met Alex Brenninkmeijer – de Nationale Ombudsman – vandaag in NRC Handelsblad:

NRC: Hoe beoordeelt u de veel hogere eigen bijdrage van de burger aan de rechtspraak?

,,Dat is ressentiment tegen de rechtspraak. Men vindt het politiek wel prettig om die rechter terug te drukken. Dat vind ik nog het meest zorgwekkende. Er is een gevoel dat ‘we’ die rechter eigenlijk niet kunnen gebruiken. Ongehoord, eigenlijk. Rechtspraak is een onverwachte factor, die kennelijk niet past in het economische model. Die rechter komt ook met andere waarden te voorschijn. Goede trouw, behoorlijkheid, redelijkheid, mensenrechten. Dat komt minder uit.

,,Dat men de rechter wil terugdringen is al langer gaande. Ik zag het al in nieuwe wetten over de sociale zekerheid. De sanctieregimes voor burgers met een uitkering zijn strak en ze worden nog veel strakker. Mensen kunnen straks enorm in de problemen komen door één kleine fout. De rechter mag dat al niet meer afwegen. De wetgever heeft de rol van de rechter voor een belangrijk deel afgeschaft. De politiek dreigt de rechtspraak nu zo te beperken dat de vraag rijst of er nog wel wat over blijft.”

Ook de PVV heeft de aanval op de rechters geopend. “Ook de rechterlijke macht is sterk links georiënteerd.”- schrijft Martin Bosma in zijn boek “De schijn-elite van de valsemunters”. En in het verkiezingsprogramma: “Nu besluiten D66’ers in toga nog graag tot taakstraffen, want anders kwetst dat de tere ziel van de misdadigers maar. De Partij voor de Vrijheid wil de vrijheid van rechters aan banden leggen.”

Rechtbanken zijn het middel bij uitstek om de macht te nivelleren. Je staat voor een rechter op gelijke voet met de CEO van Shell, met de regering en met de staat zelf. Hoe minder toegankelijk de rechter is en hoe minder machtig hij is, hoe machtelozer het individu wordt – hoe machtiger de staat en de elite.

Aanval op mensenrechten

VVD heeft de aanval geopend op het Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. PVV wil de macht van het hof ook inperken en de macht van de staat versterken.

Tijdens de onderhandelingen voor het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens hadden de onderhandelaars een heel duidelijk doel: het voorkomen van totalitarisme, fascisme en communisme.

Waarom deden ze dat? Denk aan Odysseus. Odysseus liet zichzelf aan de mast vastbinden en beval zijn matrozen om hun oren met bijenwas te vullen – om verleiding van de sirenen te ontwijken. Sirenen konden zo mooi zingen dat alle schepen op de klippen liepen. Op dezelfde manier zijn mensenrechtenverdragen een extra beveiliging tegen beslissingen genomen in de waan van de dag.

Daarmee willen we ook voorkomen dat onze politieke opponenten wetten aannemen, die hun macht vergroot en de democratie afschaffen.

Sommige zeggen dat Nederland superieur is, dat ‘onze’ cultuur van natuur goed voor de mensen zorgt. Maar niets is minder waar, wijzen onderzoeken uit:

“In the past four decades, criminal justice in the Netherlands has experienced profound transformations. The European Convention has broken through its traditional national isolation and has exposed it to new and unfamiliar concepts and ideas. The Convention has opened up the Dutch system to the world and forced it to adapt itself to international standards of fairness. In a way, one could say that the Dutch system of criminal justice has become less naïve, more sophisticated and more mature.”, B. Swart, “The European Convention as an Invigorator of Domestic Law in the Netherlands,” 26 Journal of Law and Society 38-53 (1999): p.52.

Aanval op de grondwet

De grondwet is weer een Odysseustruc. Als we van natuur goed zouden zijn, zouden we geen wetten nodig hebben. Als de staat vanzelf goed zou zijn, zouden we geen rechten in de grondwet vaststellen. Immers de staat zou nooit kwaadaardige wetten aannemen. Maar we hebben juist een grondwet nodig om ons tegen onszelf en tegen de staat te beschermen. En daarom is het ook zo moeilijk om de grondwet te veranderen.

Maar de grondwet staat onder vuur. Pim Fortyn en PVV wilden artikel 1 afschaffen om te mogen discrimineren. In het eerste verkiezingsprogramma van Wilders stond:  “(Islamitische) radicalen kunnen grondrechten worden ontnomen.” Wilders vertelde in 2006: “moslimgemeenschap…ontbreekt het fundament van vertrouwen dat noodzakelijk is om grondwettelijke rechten en vrijheden in dezelfde mate toe te kennen als aan andere groepen in Nederland die deze orde en spelregels hebben gevormd en dragen.”

Domorisering

Kennis is macht en een intelligent individu laat zich niet zomaar onderdrukken. We zien echter een aanval op rationaliteit.

Volgens een nieuwe wet moeten studenten een enorm bedrag betalen voor een tweede studie. Slechts een rijke elite zal zo in staat zijn om meerdere studies te volgen. Daardoor krijgt deze elite nog meer macht. Want met meer diplomma’s komt men meer op leidinggevende posities, komt men makkelijker aan de macht, en creëert men meer wetten in het voordeel van de elite.

Het is hetzelfde fenomeen als in Amerika, waar de elite haar kinderen naar topuniversiteiten stuurt, onbetaalbaar voor de rest. Van deze universiteiten komen ook de meeste leiders.

De volgende aanval in Amerika zal op gratis onderwijs zijn. Er loopt nu een rechtszaak bij het Hooggerechtshof tegen de universele gezondheidszorg van Obama. Als het Hof beslist dat er geen recht is op gezondheidszorg, zal het volgend argument zijn: tja, maar de staat mag ook mensen niet dwingen om naar school te gaan, noch mag de staat sommigen dwingen te betalen voor het onderwijs van anderen. Dus men zal het vrije onderwijs proberen af te schaffen.

Met andere woorden, hoe meer opleiding iemand heeft, hoe meer macht. En andersom is het ook waar. Hoe minder opleiding, hoe dommer en hoe minder macht. De beste manier om een staatsgreep te plegen is door het onderwijs te vernietigen.

Men heeft ook de aanval geopend op sociale en andere soorten theoretische wetenschappen. Op de kunst wordt bezuinigd. Al deze activiteiten maken de mens intelligenter en hoe harder daarop wordt bezuinigd, hoe dommer de bevolking wordt. Als kennis macht is, is domheid onmacht.

Pownedizering

Het huidige populisme belooft het volk de macht over het argument te geven. Als het volk in de reactieruimte bij De Telegraaf of bij GeenStijl kan schreeuwen en anderen in de grond boren, dan heeft het volk de democratische macht over argumentatie gekregen. De belofte is dat de achterkamertjes-elite in Den Haag, de linkse kerk met haar intellectualistische pretenties verliezen hun monopoly op de regels van het debat.

Begrijp me niet verkeerd, de politiek en de media waren voor de komst van Fortuyn, Wilders en PowNed ook vol drogredenen. Maar nu is drogreden een deugd. Argumentatie is gedemocratiseerd. Iedereen mag zelf beslissen wat een goed of een slecht argument is. Iedereen mag zijn eigen argumentatieleer maken en alle argumenten zijn gelijk. In de Tweede Kamer roepen dat de Premier ‘even normaal’ moet doen, is gelijk aan een wetenschappelijk rapport.

Sterker nog, als je eist dat men argumentatieregels volgt, dan word je gezien als dogmatisch. De verlichtingsdenkers hebben de dogmatische gelovigen gesmeekt om open minded te zijn. Nu is de rol omgedraaid. De dogmatische gelovigen eisen van de rationele denkers om open minded te zijn en de dogma te accepteren als respectabele manier van kennisvergaring. Wetenschap en kwakzalverij zijn gelijk. Evolutieleer en creationisme staan op dezelfde voet. Everything goes.

Misschien overdrijf ik, maar ik zie deze PVV-miep niet als toevallige domheid, maar als een aanval op rationaliteit en wetenschap. Ik zie het als een manier om sofisme als argumentatiemiddel te promoveren.

Met de belofte om het volk meer macht te geven gaat populisme zo het volk controleren. Want, als alles toegestaan is, dan wint de sofist, de charlatan, de oplichter, de populist.

Samenzwering

Nee, ik zie het niet als een samenzwering om de macht over te nemen. Ik zie slechts aparte ontwikkelingen. Als we deze veranderingen accepteren, geven we de macht uit de hand. De moeizame opmars van democratie en rechtsstaat – die 200 jaar heeft geduurd – zal ongedaan worden als we al deze ontwikkelingen accepteren. De macht zal stilletjes terug keren naar de staat en naar een kleine elite achter de staat. Een gewaarschuwde dombo telt voor twee.

 

---

Geredigeerd door Pascale Esveld