Na twintig jaar communistische dictatuur in Roemenië, ontdekte ik in Nederland met bewondering de macht van het individu over de staat. Stel bijvoorbeeld dat je onterecht een boete krijgt. Op de achterkant van de thuisgestuurde bekeuring staat alles wat je dient te weten om in beroep te gaan. Hiermee stelt de staat zich kwetsbaar op. Want als je die kennis niet meteen zou hebben, zou het moeilijker voor je zijn om de strijd tegen onrecht te beginnen en sommigen zouden het opgeven.
Het is een liberaal principe: het individu moet vrij zijn en de staat moet hem met rust laten. Het is als een partijtje tennis met de staat. Zolang de bal op het veld van de staat is, kan je rustig door met je leven. En als de staat de bal kaatst wil je heel snel van de bal af. Tjup, tjup, klaar.
Maar nu wil de VVD aan de spelregels morrelen en je leven moeilijk maken, door de staat veel sterker te maken. De VVD wil de grondwet veranderen.
Hoe werkt het nu?
Op dit moment heeft internationaal recht directe werking in Nederland. Stel je voor dat je Geert Wilders heet en je staat terecht voor haatzaaien. Je advocaat kan tegen de rechter zeggen: “Er bestaat een mensenrechtenverdrag dat vrijheid van meningsuiting garandeert. Meneertje de rechter, als u Wilders schuldig bevindt, dan schendt u dit verdrag.” En zo ben je snel weer vrij. De VVD vindt dit niet goed werken.
Wat wil de VVD?
Volgens het voorstel van de VVD, moet het parlement een wet kunnen aannemen, die het verdrag verder uitlegt. Dan is de rechter niet meer verplicht om Wilders vrij te laten, maar de wet te volgen. Dus de nationale wet heeft daarmee dan voorrang gekregen op het internationale verdrag.
Is dat wenselijk?
In Groot-Brittannië geeft het parlement een wet en de rechter volgt deze wet. Is de wet in strijd met een verdrag, vette pech voor het verdrag. Maar waarom zou je dat willen?
Neem bijvoorbeeld Alan Turing – één van de belangrijkste wiskundigen van de vorige eeuw. Hij heeft de code van de nazi Enigma-machine gekraakt, cruciaal voor de overwinning in WWII. Turing was homoseksueel en dat was in Groot-Brittannië strafbaar. Zijn geaardheid werd ontdekt en hij mocht ‘kiezen’ tussen de gevangenis of chemische castratie. Zijn borsten gingen groeien van de castratiehormonen, hij werd langzamerhand een vrouw. En pleegde zelfmoord. Achteraf dwong Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens Groot-Brittannië om de wet te veranderen. Voor Turing veel te laat.
Als Alan Turing Nederlander was geweest, zou hij zijn blijven leven. Want de rechter zou hem geen straf opleggen als de wet in strijd is met internationale verdragen. Dus in Nederland zou Turing snel bij de rechter de bal kunnen kaatsen en verder is de staat aan het zet. De staat moet dan tijd, geld en energie spenderen, moet naar de andere staten gaan en zeggen: “we willen dit verdrag opnieuw onderhandelen.” En dat gaat moeilijk. Dus de bal is voor een lange tijd bij de staat, en jij kan rustig door met je leven.
De Brit moet eerst weten dat de wet strijdig is met een verdrag, moet een heleboel geld aan advocaten uitgeven en een paar jaar bij Het Europees Hof of andere mensenrechteninstanties strijden. En ondertussen moet iemand als Turing in de gevangenis blijven of gecastreerd worden. Soms heb je geen tijd, geen geld, geen energie, geen intelligentie om naar een internationale mensenrechteninstantie te stappen. Je geeft het op.
Bovendien schenden staten internationaal recht vaker dan uitspraken van hun eigen rechters. Dat betekent dat als jij Turing zou zijn en bij een internationale instantie zou winnen, je thuis opnieuw de strijd moet beginnen om de wet aan te passen. Dus de VVD maakt de staat sterker en het individu zwakker; in strijd met haar ideologische belofte van een vrij individu en een zwakke staat.
Als het parlement altijd goed voor burgers zou zijn, zouden we geen grondwet nodig hebben, noch mensenrechtenverdragen. Zonder grondwet of verdragen is er een gevaar dat links aan de macht komt en wetten geeft om Wilders de mond om te snoeren. Of Wilders komt aan de macht en ontneemt de ‘links mensen’ hun rechten. Dat heeft hij in zijn eerste verkiezingsprogramma beloofd: “(Islamitische) radicalen kunnen grondrechten worden ontnomen.”
Het is zoals met Odysseus, die langs sirenen voer. Met hun verleidelijk gezang, lokten sirenen de schippers op de klippen. Odysseus liet zijn matrozen hun oren vol met was stoppen en zichzelf liet hij aan de mast binden. Hetzelfde doen we met verdragen en grondwetten: we binden onszelf en de staat vast, zodat we niet verleid zullen worden om onze rechten overboord te gooien. Het is daardoor slimmer om neutrale rechters verdragen te laten interpreteren en dit niet over te laten aan een parlement, dat in de waan van de dag wetten produceert. Ik pik deze valse spelregels van de VVD niet.
Geredigeerd door Pascale Esveld
Heb je een link naar de concrete plannen van de VVD?
Je stelt de Nederlandse situatie wel wat rooskleurig voor. Er is geen directe werking van internationale verdragen en we hebben bovendien een toetsingsverbod, waardoor wetten van de regering niet aan de grondwet getoetst mogen worden. Alle EU-landen zitten nog in het proces van implementatie van het EVRM.
Als men in Nederland een conflict met de overheid heeft, moet dat eerst uitgeprocedeerd worden voordat je naar het Europese Hof kan stappen. Het is beslist niet zo dat de overheid haar plannen, die voor jou nadelig zijn, intussen niet uit kan voeren – integendeel. Voorts is het onmogelijk om een besluit van de overheid inhoudelijk aan te vechten: de staat heeft altijd gelijk. Emeritus hoogleraar Twan Tak stelt om die reden dat we in een dictatuur leven, en ik vind dat hij daarin gelijk heeft.
https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-33359-3.html
Zie de Grondwet:
Art. 93. [Verbindende kracht verdragsbepalingen en besluiten volkenrechtelijke organisaties]
Bepalingen van verdragen en van besluiten van volkenrechtelijke organisaties die naar haar ¹ inhoud een ieder kunnen verbinden, hebben verbindende kracht nadat zij zijn bekendgemaakt.
1. Volgens de redactie dient “haar” te worden vervangen door: hun.
Art. 94. [Verdragsbepalingen en besluiten volkenrechtelijke organisaties gaan boven wet]
Binnen het Koninkrijk geldende wettelijke voorschriften vinden geen toepassing indien deze toepassing niet verenigbaar is met een ieder verbindende bepalingen van verdragen en van besluiten van volkenrechtelijke organisaties.
Merci.
Jawel, maar er geldt een toetsingsverbod. Rechters kunnen zich niet beroepen op de grondwet, wèl op internationale verdragen. Maar dat betekent dus dat er wetten kunnen worden aangenomen die met dat laatste in strijd zijn, die dan met moeite – i.e. totdat een rechter of de Raad van State zo stoer durft te zijn – juridisch kunnen worden getackeld. Het zou beter zijn als dergelijke wetten helemaal niet in gang kunnen worden gezet, bv. door de instelling van een constitutioneel hof.
Er zijn legio voorbeelden te noemen waarin de huidige situatie verkeerd uitpakt voor mensen, maar die o.h.g.v. vreemdelingenrecht zijn het meest schrijnend. Er worden nog steeds kinderen in de cel gegooid of van hun moeder gescheiden. Maar ook het gedoe om het vrouwenstandpunt van de SGP verdient geen schoonheidsprijs, met alle moeite die het kostte om door de laten dringen dat het Vrouwenverdrag wel degelijk een directe werking heeft.
Als de VVD haar zin krijgt zijn we nog verder van huis, maar dat wil niet zeggen dat de huidige situatie rooskleurig is.
Ik ben het met je eens. Sterker nog, het feit dat we geen constitutioneel hof hebben is een extra reden om verdragen direct te laten werken. Als we naar de mensenrechtenverdragen kijken, staan er dezelfde dingen in als in de grondwet.
Maar hoe kan zo’n directe werking dan het beste bereikt worden? Commissies die verdragen bewaken kunnen hooguit een vermanende brief sturen en Nl. berispen in rapporten, maar die kan de regering naast zich neerleggen. Klagen bij het Europese Hof is allesbehalve direct, want het kost jaren. En de grondwet is een dooie letter zolang het toetsingsverbod van kracht is. Kom ik toch uit bij een constitutioneel hof. Als de VVD dat dan ook tegen blijkt, valt haar masker toch wel een beetje af.
De rechter toets nu of de wet met de verdragen overeen komt. Als je Mosko op tv had gezien, hij beriep zicht op twee artikelen uit het Europees verdrag, in zijn verdediging van Wilders. De rechters vinden het ontzettend vervelend als hun uitspraken weerlegd worden, dus ze houden altijd rekening dat het Europees Hof iets anders zal beslissen.
Wat het Wilders-voorbeeld betreft: het Europese Hof heeft meer dan eens de extra verantwoordelijkheid van parlementariërs zwaarder laten wegen dan hun recht op meningsuiting. GW’s taalgebruik in het parlement is strijdig met het Verdrag van New York, en met het (aanverwante) verdrag van Amsterdam*.
* Having regard to the Treaty of Amsterdam which enables the European Community to “… take appropriate action to combat discrimination based on … racial or ethnic origin, religion or belief…” and facilitates police and judicial cooperation in the framework of the European Union in preventing and combating racism and xenophobia, (http://www.art1.nl/artikel/2017-Charter_of_European_Political_Parties_for_a_non-racist_society)
Het aldaar besproken ‘Charter of European Political Parties for a non-racist society’ pleit voor een cordon sanitaire voor partijen als de PVV. Nederland heeft er zijn handtekening onder gezet.
Het Europees Hof kijkt slechts of het EVRM is geschonden, niet naar andere verdragen. Als je naar de factsheet on Hate speech, kijkt:
“The European Court of Human Rights has identified a number of forms of expression which are to be considered offensive and contrary to the Convention (including racism, xenophobia, anti-Semitism, aggressive nationalism and discrimination against minorities and immigrants).
However, the Court is also careful to make a distinction in its findings between, on the one hand, genuine and serious incitement to extremism and, on the other hand, the right of individuals (including journalists and politicians) to express their views freely and to “offend, shock or disturb” others.
There is no universally accepted definition of the expression “hate speech”. The Court’s case-law has established certain parameters making it possible to characterise “hate speech” in order to exclude it from the protection afforded to freedom of expression (Article 10) or freedom of assembly and association (Article 11).”
Het voorbeeld dat zij geven, die een beetje op Wilders zou lijken is Féret v. Belgium “Daniel Féret was a Belgian member of Parliament and chairman of the political party Front National-Nationaal Front in Belgium. During the election campaign, several types of leaflets were distributed carrying slogans including “Stand up against the Islamification of Belgium”, “Stop the sham integration policy” and “Send non-European job-seekers home”. Mr Féret was convicted of incitement to racial discrimination. He was sentenced to community service and was disqualified from holding parliamentary office for 10 years. He alleged a violation of his right to freedom of expression. In the Court’s view, Mr Féret’s comments had clearly been liable to arouse feelings of distrust, rejection or even hatred towards foreigners, especially among less knowledgeable members of the public. His message, conveyed in an electoral context, had carried heightened resonance and clearly amounted to incitement to racial hatred. The applicant’s conviction had been justified in the interests of preventing disorder and protecting the rights of others, namely members of the immigrant community. The Court held that there had been no violation of Article 10.”
Dan moet je slechts kijken naar de aanklacht tegen Wilders. Het is irrelevant of hij andere dingen heeft gezegd. Slechts als de dingen die in de aanklacht staan, in staat zouden zijn om rassenhaat en geweld aan te wakkeren, zou het Europees Hof Nederland gelijk geven.
Bovendien is de vrijheid van meningsuiting sterker geworden in de laatste jaren. Men zegt nu makkelijker dingen die Janmaat vroeger zei.
Ik zou zeggen dat de Nederlandse rechters geen voldoende zekerheid hadden dat een eventuele veroordeling door het Europees Hof bevestigd zou worden. Ik zou hem ook vrijgesproken hebben.
Het grote verschil van de zaak-Féret met die van Wilders is dat er in de aanklacht geen gewag werd gemaakt van religie. (Volgens mij is er wel een flinke reeks uitspraken van GW aan de rechter voorgelegd, want er zijn er nog een aantal aan de aanklacht toegevoegd, maar die werden dus ook weer getoetst aan de belediging van een religie.) Uiteraard dient er te allen tijde veel ruimte te zijn om religie te bekritiseren – de ruimte om mensen te beschimpen is minder ruim, maar daar ging het in de zaak-Wilders (anders dan bij Féret) helaas niet over.
Joan de Wijckerslooth noemde destijds namens het OM 2 redenen die hen hadden doen besluiten GW in 1e instantie niet te vervolgen. De ene was dat het opruiende element volgens hen ontbrak, de andere was – hoe kan het ook anders – puur technisch: aan art. 137 c&d WvS moet nog de zinsnede ‘middellijk of onmiddellijk’ worden toegevoegd wil het bruikbaar zijn in ‘indirecte’ zin. (M.a.w. onze wetgeving biedt niet de handvatten die men in België wel heeft en dat hele artikel rammelt nogal.)
Enigma kraker zit je naast.De enigma had een geregistreerd patent; in het bureau in Den Haag sond ieder detail vermeld; ook de tekeningen e.d.
Eerst werd ontcijferd door een universiteit in Polen (heimelijk) later in england; hiervoor werd de eerste computer gemaakt.