Slecht nieuws: oorlog is illegaal

In tegenstelling met wat onnozele bloggers beweren, is oorlog in internationaal recht verboden. Net zo verboden als moord in Nederland. Hieronder zal ik dat uitleggen, met uitgebreide citaten uit het Davidsrapport, want ze hebben een hele goede samenvatting gemaakt. Daarna zal ik ook uitleggen waarom de oorlog in Irak illegaal is.

Internationaal recht is over oorlog heel kort en duidelijk:

“In 1945 beoogden de oprichters van de Verenigde Naties een stelsel van collectieve veiligheid in het leven te roepen. Hoekstenen zijn de plicht tot vreedzame geschillenbeslechting en het geweldverbod in de internationale betrekkingen. Het verbod tot het voeren van een agressieve oorlog wordt vrij algemeen gezien als een dwingende norm van algemeen volkenrecht.

Het Handvest van de Verenigde Naties kent twee uitzonderingen op het geweldverbod. Zo heeft onder artikel 51 een staat die het slachtoffer is van een gewapende aanval — het ‘inherente recht’ tot zelfverdediging — op eigen kracht of in collectief verband. Wel moet de aangevallen staat de gewapende aanval onmiddellijk aan de Veiligheidsraad melden en zijn zelfverdedigingsactie eventueel staken zodra de Veiligheidsraad zelf collectieve maatregelen neemt tot herstel van de vrede en veiligheid. Dit recht tot gewapende zelfverdediging strekt zich onder bepaalde strikte voorwaarden uit tot anticipatoire (ook wel genoemd preëmptieve) zelfverdediging, wanneer een staat het doelwit is van een op handen zijnde gewapende aanval. Het moet dan ten minste wel evident zijn dat een gewapende aanval ieder moment kan plaatshebben en dat een gewapende, preëmptieve zelfverdedigingsactie ‘noodzakelijk en proportioneel is.’ Bovendien moet de zelfverdedigingsactie worden uitgevoerd met inachtneming van het internationale humanitaire recht.

De tweede uitzondering op het geweldverbod is een besluit van de Veiligheidsraad, handelend onder het dwanghoofdstuk VII van het Handvest, dat militaire actie geboden is om de internationale vrede en veiligheid te handhaven of te herstellen. Ook regionale organisaties mogen geen gewapende actie ondernemen zonder toestemming van de Veiligheidsraad, zo bepaalt artikel 53, lid 1 van het Handvest.”(1)

Wat bedoelt men met de bewering dat het geweldverbod “een dwingende norm van algemeen volkenrecht” is (ius cogens)? Volgens artikel 53 Verdragenverdrag is een ius cogens norm:

“een dwingende norm van algemeen volkenrecht, een norm die aanvaard en erkend is door de internationale gemeenschap van Staten in haar geheel als een norm, waarvan geen afwijking is toegestaan en die slechts kan worden gewijzigd door een latere norm van algemeen volkenrecht van dezelfde aard.”

Het aantal ius cogens is heel klein: het verbod op agressie, volkerenmoord, piraterij, slavernij en het verbod op foltering zijn ongeveer al deze normen. Maar ze zijn heilige normen:

“Regels van dwingend recht…nemen een bijzondere positie  in omdat dwingend recht per definitie voor alle subjecten bindend zijn en er geen afwijking van is toegestaan. Latere regels die strijdig zijn met dwingend recht, zijn nietig…Ius cogens [is] in het positieve recht de meest duidelijke manifestatie van de juridische realiteit van de internationale gemeenschap”(2)

Met andere woorden is het geweldverbod het equivalent van één van de tien geboden van het internationaal recht of het equivalent van verbod op moord in nationaal recht.

Was de aanval op Irak legaal?

In dit geval was er geen sprake van zelfverdediging. Dus de enige vraag is of er toestemming bestond van de Veiligheidsraad.

De Veiligheidsraad dient machtigingen nadrukkelijk te geven, via een resolutie.(3) Deze resolutie moet aan bepaalde voorwaarden voldoen, voordat men kan zeggen dat is toegestaan. De resolutie moet het hoofdstuk VII en het artikel 39, van het Handvest noemen. Men moet bepaalde woorden in de resolutie gebruiken, zoals “alle noodzakelijke maatregelen” (all necessary means). Komen deze uitspraken niet in de resolutie voor, dan geeft de resolutie geen toestemming voor geweld. Punt uit.

De regering beweerde dat resolutie 1441 voldoende was voor militair ingrijpen. Echter in deze resolutie komen de bovenste woorden niet voor. Dus de resolutie gaf geen toestemming voor oorlog.

Is de afwezigheid van deze woorden voldoende om vast te stellen dat de resolutie geen toestemming gaf? Ja, maar we hebben meer argumenten. We kunnen bijvoorbeeld kijken naar wat de bedoeling was van de Veiligheidsraad, toen men de resolutie aannam.

Hoe weten we wat de bedoeling was van de Veiligheidsraad?

Ten eerste wordt de resolutie letterlijk geïnterpreteerd (objectief). Daarna kijken we naar drie dingen, de verschillende voorafgaande ontwerpen, de voorbesprekingen en de verklaringen van de raadsleden.

Interpretatie

“Een objectieve interpretatie van de tekst van resolutie 1441 in de context van het Irakdebat in het najaar van 2002 en in het licht van haar voorwerp en doel kan dan ook slechts tot de conclusie leiden dat deze geen machtiging aan individuele lidstaten gaf om zonder nadere besluitvorming van de Veiligheidsraad tot geweldgebruik over te gaan. Dit volgt ook mede uit het recht en de praktijk van de Veiligheidsraad…” – schrijft het Davidsrapport (4). Dus de tekst kon niet geïnterpreteerd worden als mandaat gevend.

Ontwerpen

Amerika, Groot Brittannië en Spanje hebben een eerste ontwerp ingediend, waarin de machtiging nadrukkelijk werd gegeven. Dit ontwerp is verworpen door een aantal permanente Veiligheidsraadleden, dat heeft gedreigd om deze resolutie met een veto tegen te stemmen. Dus als de resolutie geweld zou toestaan, zou deze bij voorbaat weggestemd zijn.

Voorbesprekingen (travaux préparatoires)

“[T]he travaux préparatoires leading to the adoption of Resolution 1441 which reveal that it was the clear understanding of parties to it that it did not automatically permit the use of force” Het was dus tijdens de voorbesprekingen voor iedereen duidelijk dat de resolutie niet bedoeld was om de oorlog een fiat te verlenen.

Verklaringen van de raadsleden

“Bovendien werd deze interpretatie bevestigd in de stemverklaringen van vrijwel alle leden van de Veiligheidsraad, inclusief de Verenigde Staten, die zij hebben afgelegd bij het aannemen van resolutie 1441 op 8 november 2002. Zo zei de Amerikaanse ambassadeur Negroponte dat ‘this resolution contains no “hidden triggers” and no “automaticity” with respect to the use of force’…De Britse ambassadeur Greenstock zei hetzelfde, maar iets meer verpakt; ‘There is no “automaticity” in this resolution. If there is a further Iraqi breach of its disarmament obligations, the matter will return to the Council for discussion as re quired in paragraph.’… Ambassadeur Levitte verwelkomde namens Frankrijk dat ‘all ambiguity’ on this point and all elements of automaticity have disappeared from the resolution, en riep in herinnering dat ‘all of France’s diplomatic efforts in recent weeks were directed towards giving peace a chance’.

De Russische ambassadeur Lavrov benadrukte dat de paragrafen 4,11 en 12 een duidelijk schema voor actie door de Veiligheidsraad inhielden in geval van rapportage over een material breach. Hij stelde: ‘(…) the resolution just adopted contains no provisions for the automatic use of force’, en: ‘What is most important is that the resolution deflects the direct threat of war and that it opens the road towards further work in the interests of a political diplomatic settlement.’ De Chinese ambassadeur stelde vast: ‘The text no longer includes automaticity for authorisation of the use of force.’

Ook de niet-permanente leden namen soortgelijke standpunten in. De Ierse ambassadeur Ryan legde vast: ‘We have noted carefully (…) the assurances given by the sponsors that their purpose in presenting this resolution was to achieve disarmament through inspection, and not to establish a basis for the use of military force.’ Mexico verklaarde: ‘(…) this resolution also constitutes progress, as it eliminates the concept of automaticity in the use of force in response to a serious violation without the explicit agreement of the Council.’ Ook Syrië had voor de resolutie gestemd, ‘having received assurances (…) that it would not be used as a pretext for striking against Iraq and does not consti­tute a basis for any automatic strikes against Iraq (…). It reaffirms the central role of the Security Council in addressing all phases of the Iraqi issue.’” (4)

Dus de verklaringen van de afgevaardigen geven duidelijk aan dat de Veiligheidsraad geen intentie had om geweld toe te staan met resolutie 1441.

Conclusie resolutie 1441

Als de resolutie machtiging voor oorlog zou hebben, gegeven zou die tegengestemd zijn door de meerderheid van de Veiligheidsraad. Een aantal landen zou een veto hebben uitgesproken en daarmee zou de resolutie niet aangenomen worden. De voorbereidende gesprekken geven duidelijk aan dat men geen machtiging wilde geven. De verklaringen na de stemming zeggen met duidelijke woorden dat het niet hun bedoeling was om geweld toe te staan. Dus de Nederlandse regering weet  veel beter dan de Veiligheidsraad zelf wat de Veiligheidsraad dacht.

Geven de eerdere resoluties wel machtiging voor ingreep?

Nee. De enige resolutie, die geweld daadwerkelijk toestaat is resolutie 678, die voldoet aan alle hierboven genoemde voorwaarden. Deze resolutie werd aangenomen in 1990 en geeft de toestemming om Koeweit te bevrijden. Het wordt aangenomen dat geweldsresoluties een beperkte tijdsduur hebben. Anders zou iedereen over 100 jaar Irak kunnen aanvallen en zeggen: “Weet je nog, 100 jaar geleden was er een resolutie, die oorlog toestond?”

Christopher Weeramantry, ex-rechter van het internationaal gerechtshof, betwijfelt dat de resolutie nog geldig was na 13 jaar.(5) Daarna noemt hij nog een aantal speerpunten:

(1)    Slechts de Veiligheidsraad is bevoegd om haar eigen resoluties te interpreteren, niet de landen uitzonderlijk. Dus de Nederlandse regering kletst uit haar nek.
(2)    De geweldsresoluties geven geen blanco machtiging, maar zijn heel specifiek voor een bepaald doeleind bedoeld. De resolutie 678 was specifiek bedoeld om Irak uit Koeweit te verdrijven. Je kunt dus de machtiging voor geweld niet voor andere doeleinden gebruiken, zoals regimewisseling of het vernietigen van massavernietigingswapens.
(3)    Een ongebreidelde machtiging tot geweldsgebruik, dat zich 13 jaar zou uitstrekken, is ondenkbaar voor de Veiligheidsraad in 1990.
(4)    Paragraf 12 van resolutie 1441 beweerde duidelijk dat de Veiligheidsraad opnieuw zou vergaderen om te beslissen hoe verder, dus resolutie 678 was niet meer van toepassing.
(5)    Sinds 1990 zijn er meerdere resoluties aangenomen, die resolutie 678 overtreffen. Dus resolutie 678 kon niet opnieuw in leven worden geroepen.
(6)    Resolutie 1441 verving alle eerdere resoluties, dus ook 678.
(7)    De bewoording “serious consequences” in resolutie 1441 is veel te vaag om geïnterpreteerd te worden als “geweld” en moet verder door de Veiligheidsraad gespecificeerd worden. Op dit punt schrijft ook de commissie Davids dat “serious consequences” veel vaker voorkomt in resoluties, maar dat men tot nu toe dat niet heeft geïnterpreteerd als een geweld mandaterende resolutie.
(8)     Een fundamenteel principe van het VN-handvest verbiedt militair geweld. Om dit principe met voeten te treden is er heldere en ondubbelzinnige taal nodig. Dus de Nederlandse regering kon zich niet beroepen op dubbelzinnige betekenissen in resolutie 1441.
(9)    “that the resort to war is so contrary to the central objectives and spirit of the UN Charter and so contrary to the normal methodology of UN operations, that an intention to invoke it in any given circumstances needs to be categorically stated rather than left to speculation, uncertainty, and doubtful inference;”
(10) “that the burden of proof that force has been authorized lies heavily on the party or parties seeking to use force and that such proof needs to be absolutely clear and unambiguous;”

Resolutie 678 was ook niet meer van toepassing omdat resolutie 687 officieel het beëindigen van de oorlog verklaarde. En Weeramantry noemt in totaal 36 punten, die korte metten maken met het argument geproduceerd door de Britse regering. Deze punten zijn ook van toepassing voor het Nederlandse argument.

Een ander argument was dat Irak in flagrante schending was van het staakt-het-vuren resolutie (687) en andere resoluties. Hieruit volgt niet dat militair geweld tegen Irak was toegestaan. Slechts de Veiligheidsraad kan beslissen welke maatregelen worden genomen tegen een schending van een resolutie. De individuele landen zijn niet gemachtigd om dit zelf te beslissen. Anders zou elk land willekeurig een ander land kunnen aanvallen, wat in strijd is met de regels van het internationaal recht, dat juist gericht is op het voorkomen van elk smoesje om een oorlog te beginnen.

In conclusie

Men komt hier op het blog teksten tegen zoals het onderstaande:

“Een resolutie is niet nodig om een oorlog te beginnen.
Wel zorgt het voor volkenrechtelijke legitimiteit.
Een souvereine [sic] staat kan zelf een oorlog ingaan.
De legitimiteit is verkregen in het NL-se parlement.”

Deze bloggers geven geen enkel argument voor een dergelijke stelling. Noch hebben ze dit ergens gelezen, in een boek over internationaal recht of artikelen in een gezaghebbend juridisch tijdschrift, noch op school geleerd. Zelfs zonder enige kennis van internationaal recht kan men weten dat een dergelijke uitspraak een tegenspraak is. Want hoe kan een soevereine staat een andere soevereine staat militair aanvallen zonder de soevereiniteit van de aangevallen staat te schenden? Als dat mogelijk is, dan is het mogelijk de soevereiniteit van de aanvallende staat ook te begrenzen, door haar te verbieden om een oorlog te voeren. Ik kan niets anders dan concluderen dat deze bloggers uit hun duim zuigen. Zij fantaseren verhalen zoals kinderen die zeggen: “De regen houdt zich vast aan de wolken en als hij te moe wordt, laat hij los en het regent.”

Oorlog is in internationaal recht verboden en het is een heel serieuze schending. Zoals Sir Geoffrey Lawrence, de president van de Processen van Neurenberg, vertelde:

“To initiate a war of aggression, therefore, is not only an international crime; it is the supreme international crime differing only from other war crimes in that it contains within itself the accumulated evil of the whole.”

En de schuldigen in deze processen zijn opgehangen.

Geredigeerd door Pascale Esveld

Noten:
(1)    Davids, p.217
(2)    Nollkaemper, P. A. (2007). Kern van het internationaal publiekrecht. Den Haag: Boom Juridische uitgevers Pag 185
(3)    Nollkaemper, P. A. (2007). Kern van het internationaal publiekrecht. Den Haag: Boom Juridische uitgevers Pag 302
(4)    Davids, p.241-242
(5)    Christopher Weeramantry, Armageddon Or Brave New World?, (pp: 36-42)
(6)    Christopher Weeramantry, Armageddon Or Brave New World?, (pp: 36-42)