Wat schuilt achter Netanyahu’s hervormingsplannen?

Veel Israëli’s demonstreerden de laatste dagen tegen de beoogde hervormingsplannen, rond de honderdduizend mensen afgelopen zondag. Wat is hun probleem? Israel Democracy Institute onderzocht 66 democratieën en Israël is al de meest autoritaire. Andere democratieën hebben 7 obstakels tegen machtsmisbruik. Alle Europeanen kunnen naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens stappen en hun regeringen dwingen hun rechten te respecteren. De EU en haar rechtbanken zorgen er ook voor dat de Europese democratieën worden gecorrigeerd. Veel democratieën hebben grondwetten, constitutionele hoven, tweekamerparlementen en presidentiële vetorechten om de macht van de regering te beperken. In sommige landen hebben ook regio’s een deel van de macht. In Israël daarentegen, bestaan dergelijke mechanismen niet. De Knesset is zo opgebouwd dat de regering het altijd controleert. Netanyahu wil nog meer macht. Hij wil bijvoorbeeld dat de regering niet meer gebonden is aan juridische adviezen en dat de Knesset de uitspraken van het Hooggerechtshof ongedaan kan maken.

Terwijl 44% van de Israëli’s tegen de hervormingen is, is er 41% voor. Zij vinden het Hof te machtig en ondemocratisch omdat het niet gekozen is. Het parlement daarentegen wordt regelmatig herkozen en sluit daardoor beter aan bij de wil van het volk. Zij vinden ook dat het Hof te links is en pro-Palestijns. Bijvoorbeeld in 1980 verklaarde het Hof ideologische nederzettingen strijdig met volkenrecht. Het Hof besliste ook herhaaldelijk dat nederzettingen op privé-Palestijns land ontmanteld moesten worden.

Het gaat echter om landjepik

De Westerse commentatoren zijn vooral voor de Israëli’s opgekomen, maar zij zijn blind voor de gevolgen voor de Palestijnen in de bezette gebieden.

De Knesset maakte een wet in 2017 om illegale nederzettingen te kunnen legaliseren, ook op privéland van Palestijnen (de zogenaamde legalisatiewet). Echter, het Hof verklaarde deze wet ongeldig. Het was namelijk in strijd met de basiswet “Menselijke Waardigheid en Vrijheid”. Deze wet gaat over mensenrechten.

De basiswetten zijn een soort opperwetten, die bedoeld zijn als basis van een eventuele toekomstige grondwet. Daardoor vernietigt het Hooggerechtshof de normale wetten als ze in strijd met de basiswetten zijn.

In het verleden zei het Hof dat de Knesset geen wetten voor de Westbank kan maken, want ze zijn bezet, geen Israëlisch territorium. Maar hoe meer kolonisten in de bezette gebieden, hoe meer ze zich bij het Hof op basiswetten beroepen. Dit was eerder alleen sporadisch problematisch. Bijvoorbeeld toen men Palestijnen onteigende om een weg naar het Graf van Rachel te bouwen voor de Israëli’s. Toen vond het Hof de vrijheid van religie van Israëli’s belangrijker dan het Palestijnse recht op bezit.

Echter, in 2020 bleek dat het toepassen van de Israëlische wetten ook voor de settlers nadelig kan zijn. Het Hof besloot dat de legalisatiewet in strijd was met de gelijkheid en het recht op bezit van de Palestijnen. Je kan immers niet zomaar een groep mensen onteigenen en hun land aan een andere groep geven. Dus de legalisatiewet werd nietig verklaard.

Zelfs de Israëlische procureur-generaal weigerde om de regering te verdedigen in deze rechtszaak. Hij meende dat de regering bij het Internationaal Strafhof in Den Haag voor oorlogsmisdaden berecht zou worden, als men deze legalisatiewet behield.

In het huidige regeerakkoord tussen Likud en de Religieuze Zionistische Partij staat dat de legalisatiewet terug komt. Maar eerst moet het Hooggerechtshof een kopje kleiner. Dit kan op meerdere manieren. Netanyahu wil bijvoorbeeld de basiswet op “Menselijke Waardigheid en Vrijheid” tot een normale wet degraderen. Dan kan het Hof geen wetten meer vernietigen die mensenrechten schenden. Ook zou de Knesset de beslissingen van het Hof ongedaan moeten kunnen maken.

Netanyahu schreef in de richtlijnen voor zijn kabinetsbeleid: “Het Joodse volk heeft een exclusief en onvervreemdbaar recht op alle delen van Israël. De regering zal de nederzettingen in alle delen van Israël promoten en bevorderen – in Galilea, de Negev, de Golanhoogten en Judea en Samaria.” De laatste drie zijn bezette gebieden.

Volgens David Kretzmer en Yaël Ronen in hun boek “The Occupation of Justice”, heeft het Hof tot nu toe vrijwel alle controversiële maatregelen en praktijken van de Israëlische autoriteiten gelegitimeerd, zelfs die volkenrecht schenden. Dus zelfs als de Knesset democratischer dan het Hof zou zijn, worden de hervormingen voor de Palestijnen nog dictatorialer. Netanyahu wil de Palestijnen makkelijker onteigenen, zonder bemoeienis van rechters.