Koloniale machten hebben het moderne volkenrecht gemaakt en als de machtige het recht maakt dan is het een recht van de sterkste. De machtige gebruik het recht als alternatief voor geweld. Het recht van de sterkste heeft twee kenmerken: ten eerste lossen de machtigen hun onderlinge conflicten geweldloos op. Ten tweede wil de machtige de machteloze via het recht verleiden om zich geweldloos aan de wil van de machtige te onderwerpen. List is minder last.
Neem bijvoorbeeld de Spaanse kolonisten. Bij het landen in Amerika lazen de Spanjaarden de Indianen een zelfverzonnen juridisch document voor en legden uit waarom ze volgens een zelfverzonnen recht Amerika in bezit mochten nemen.
Maar de machtige komt meestal bedrogen uit, want recht als machtsinstrument is een boemerang. De machtige bindt zichzelf op lange termijn aan de wet en met zijn bluf dat het recht rechtvaardig is, bindt hij zichzelf aan rechtvaardigheid. De machteloze zal recht, rechtvaardigheid en invloed op de definitie van rechtvaardigheid eisen.
We zien dit duidelijk in democratische landen. We hebben een grondwet met rechten en rechtsstaat geëist, we schreven in de grondwet dat volkenrecht voorrang op nationaal recht heeft, we hebben de leiders gedwongen om mensenrechtenverdragen te tekenen en uitspraken van Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) te respecteren.
Volkenrecht groeit rechtvaardig
We zien in het volkenrecht hetzelfde proces van herverdeling van de macht – veel langzamer – maar duidelijk in dezelfde richting. Volkenrecht heeft veel van de machtigen al ingepikt: heeft de slavernij en kolonialisme afgeschaft; de oorlog illegaal gemaakt; mensenrechten gebracht en – als apotheose – is het begonnen met het bouwen van internationale hoven. Honderd jaar geleden hadden we vrijwel geen internationale hoven. Binnen de laatste twintig jaar is hun aantal van 8 naar 28 gestegen en zij hebben 90% van hun uitspraken sinds 1990 gedaan. We gaan vooruit.
Maar we zijn er nog niet, want sommigen vechten tegen hun machtsverlies. Zoals Thierry Baudet die in zijn boek tegen hoven en tegen volkenrecht sprookjes uit zijn duim zuigt; zoals Wilders en de conservatieven die het EHRM en het volkenrecht aanvallen; zoals de VVD die voorrang van het volkenrecht uit de grondwet wil scheuren. De machtswellustelingen blijven strijdlustig. En er bestaan nog veel regels in het volkenrecht in het voordeel van de machtigen: de veto-machten hebben nog steeds vetomacht; men kan geen staten zonder hun toestemming bij het Internationaal Gerechtshof aanklagen en de meeste individuen kunnen geen staten bij internationale mensenrechtenhoven aanklagen.
Het Internationaal Strafhof (ICC)
Macht en recht strijden ook binnen het ICC. Het ICC, tien jaar geleden geboren, berecht genocide, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de mensheid. Dertig jaar geleden pleitten slechts idealisten voor de oprichting en een van zijn huidige rechters vertelde me dat hij hen toen irrealistisch vond.
Misdaad agressie
Agressie – het opstarten van illegale oorlogen – is de meest spannende misdaad die ICC zou kunnen berechten. De oorlog is al 100 jaar illegaal en men kan de aanvallende staat aansprakelijk stellen. Agressie daarentegen is een misdaad van staatshoofden en zij stonden in het verleden boven de wet. Denk bijvoorbeeld aan Sadam Hoessein met zijn bestorming van Koeweit of George Bush met de inval in Irak.
Maar het ICC kan voorlopig geen agressie berechten. Tot 2010 bestond er onenigheid over de definitie van agressie. De machtigen wilden zoiets: “Agressie is agressie slechts als machtigen zeggen dat het agressie is en het wordt uitsluitend door machtelozen gepleegd, niet door de machtigen. Machtigen weten het beter en hebben het laatste woord.” De machtelozen daarentegen willen dat iedereen strafbaar is en dat onafhankelijke rechters het laatste woord hebben.
In 2010 heeft men alsnog een definitie van agressie uit de hoge hoed getoverd in Kempala, Oeganda. ICC zal agressie vanaf 2017 kunnen berechten, na een tweede toekomstige stemronde, mits dertig staten het verdragsamendement van 2010 ondertekenen. De VS doen niet met het ICC mee, maar ze zijn naar Kempala gekomen om invloed op de definitie uit te oefenen en te zorgen dat Amerikanen niet voor agressie terecht zullen staan. Want zij plegen toch nooit agressie.
Duitsland boven de rest
Duitsland heeft het amendement op 3 juni ondertekend. Als EU- en NAVO-lid, als één van de rijkste landen ter wereld, vreest Duitsland geen militaire invasie, zoals de andere zes ondertekenaars: Samoa, Estland, Botswana, Luxembourg, Liechtenstein, Trinidad en Tobago. Duitsland’s boodschap is: “Wij zijn machtig, maar we zijn voor the rule of law, niet voor de wet van de jungle.” Een dappere beslissing, vooral nu dat we grote tekorten aan water, landbouwgrond en grondstoffen verwachten, met kans op nieuwe oorlogen. De handtekening is echter slechts een nieuw voorbeeld van de rechtvaardige schwung in het volkenrecht.
Waar blijft Nederland?
De Amerikaanse rechtsgeleerde James Brown Scott schreef de Nederlandse minister van buitenlandse zaken een brief in 1914:
“[T]he historian of the future will look back with wonder and amazement to the time when nations did not settle their justiciable disputes by judicial process, and did not organize permanent courts for their trial and disposition.”
Acht jaar later bouwden we in Den Haag het eerste Permanente Hof van Internationale Justitie. Trots noemen we Den Haag de wereldhoofdstad van het volkenrecht. Het is dus tijd dat onze inkt op het amendement vloeit.
Geredigeerd door Pascale Esveld
Je integreert het perspectief van de 2e wereldoorlog niet.
ik vind de stelling dan ook niet houdbaar.
Ik vond het al zo stinken!!
Ik vind de opzet van het stuk niet goed. De inleiding is te lang, en te negatief over volkenrecht. We weten allemaal wel, dat het recht van de sterkste geldt, totdat die macht ingedamd wordt door recht en instituties, en dat dat proces traag gaat door het gerotzooi van allerlei machten. Als sinds 1600 worden foute overheden steeds meer ingedamd door opkomende democratie, internationaal recht, opkomend elementair volkenrecht, en interne rechtsbescherming tegen de overheid. Die ontwikkeling moet je niet beschrijven als resultaat van gekonkel van de grootmachten, maar gewoon als een positieve ontwikkeling, waarna je meteen overschakelt naar de huidige problemen.
Het meest interessant zijn dan voorbeelden van hoe westerse landen zelf die ontwikkeling tegenhouden. Bij illegale oorlogen moet je allereerst stellen, dat die in feite een grootschalige misdaad zijn, die veel meer ellende veroorzaken dan seriemoordenaars en serieverkrachters. Juist dat is een reden voor een vervolging door het ICC. Weigeren van medewerking aan een regeling daarvoor is juist daarom zeer bedenkelijk. Ik zou liever meer tekst zien, die dat duidelijk maakt.
Verder wens ik Hitler, Stalin, Bush, en Netanyahu allemaal naar de hel, maar belangrijker dan persoonlijke strafvervolging – ook al is die zeer belangrijk – is een internationale veroordeling van illegale oorlogen, terwijl die aan de gang zijn. Ook dat mis ik in dit verhaal. Het gaat dan in feite om schendingen van het recht op zelfverdediging. Een van de grote huidige problemen is, dat juist westerse landen die concrete veroordeling weigeren.
Even dit: Het hoofdprincipe van gewelddadige zelfverdediging is, dat die pas toelaatbaar wordt als laatste redmiddel, wanneer alle andere opties uitgeput zijn. Een Last Resort Option dus.
In het geval van Bush en Irak was daar geen sprake van. Toch weigerden landen zoals Nederland een veroordeling daarvan uit te spreken.
Of de Gaza-oorlog van 2009: Israel heeft altijd vele geweldloze opties om raketten van Hamas te stoppen. (blokkade verlichten, gebieden ontruimen, illegale nederzettingen afbreken, vredesonderhandelingen starten enz enz.) Die Gaza-oorlog werd dus absoluut niet door principes van zelfverdediging gedekt, en was dus uiterst illegaal. Toch weigerden landen zoals Nederland een veroordeling daarvan uit te spreken.
Dit vind ik veel kwalijker dan het niet meewerken aan die internationale persoonlijke strafvervolging. Nederland werkt mee aan de internationale normloosheid. Hoeveel moreel gezag denk je nog te hebben, als je je mond niet opendoet, terwijl je vrienden de misdaden staan te plegen? Hier wint El Moumni: we zijn erger dan honden en varkens. Vul maar in: Balkenende, Donner, de Hoop Scheffer, Bot, Verhagen, Van Aartsen, Van Baalen, Rosenthal, Wilders, en onze kruisvaarderspartijtjes: Erger dan honden en varkens. DAAR zit ik mee.
Het zijn die moraalridders hier, de jongens van de normen en waarden, Den Haag als stad van Vrede en Recht met al zijn intituties en nota bene Van Aartsen als burgemeester. Of het feit dat Ben Bot als voorzitter van de Carnegy Stichting, die het Vredespaleis beheert, meewerkt aan een congres van het CIDI, waarin een extreemrechtse Canadese politicus nota bene IN het Vredespaleis de kans krijgt om steun te vragen voor een oorlog tegen Iran. (met Van Aartsen in de zaal) Het feit dat niemand in Nederland protesteert tegen deze verkrachting van het Vredespaleis, DAT vind ik echt zorgerlijk..
Onze mensenrechten+-plichten zijn inderdaad ontstaan in een nog koloniale wereld maar wel met alle herinneringen aan een onmenselijke WOII. Als we werkelijk de toen ook onstane Ver-enigde-Naties hebben, zullen ze nog veel beter voldoen dan ze dat nu al doen.
@Serge van Erkelens, Like +1