Cultuurverschillen en internationaal recht

Cultuurverschillen zouden in de weg staan van internationaal recht. Dat was een tegenargument op mijn log “Wat de eerste verlichting heeft gemist”. ”Maar helaas, daar beginnen de problemen, niet iedereen gebruikt dezelfde definities voor eerlijk, moreel, rechtvaardig, goed, etc.”– reageerde een lezer. Hieronder wil ik beweren dat de cultuurverschillen, verschillende opvattingen over moraal en recht niet in de weg staan van een internationale rechtbank en dat er universele concepten bestaan over moraal en rechtspraak.

In het bovengenoemde log heb ik beweerd dat het grootste probleem van onze tijd het ontbreken van een internationale rechtbank was, waar de machtelozen de machtigen zouden kunnen aanklagen. Omdat de machtigen doen wat hun willekeur dicteert en omdat de technologische vooruitgang makkelijk ongekende terroristische aanslagen mogelijk maakt, zullen de machtelozen, in de afwezigheid van een dergelijke rechtbank, steeds vaker en steeds vernietigendere aanslagen gaan plegen. Zouden cultuurverschillen dan in de weg staan van een rechtbank?

Het antwoord is: Nee.

Het is weliswaar zo dat in de wereld verschillende idealen van een goed leven bestaan en dat leidt op het eerste gezicht tot verschillende opvattingen over moraal, rechtvaardig, goed etc. Als dat een probleem zou zijn, dan zouden er in Nederland geen rechtsysteem mogelijk zijn. Je hebt namelijk ook in Nederland verschillende beelden van een goed leven, van rechtvaardigheid etc. Je hebt communisten, sgp-ers, liberalen, neo-fascisten, humanisten en onanisten. Deze verschillende opvattingen staan echter niet in de weg van een rechtsysteem. Waarom? Omdat we allemaal de NEGATIEVE waarden delen.

Wat zijn de NEGATIEVE waarden?

Terwijl we geen overeenstemming kunnen bereiken over wat een goed leven is, hebben we allemaal dezelfde intuïties wat betreft de dingen die we willen ontwijken, zoals vermoord, beroofd, bedrogen etc worden. We hebben allemaal dezelfde concepten van het respecteren van afspraken, of contracten die met elkaar maken. Geen cultuur zegt dat je contracten moet afbreken, moet liegen, chanteren etc. Alle culturen hebben een concept van een bemiddelaar, van een rechter, die in een conflict het gelijk kan spreken.

Een internationale rechtbank hoeft dan ook je geen hoofddoeken op te kunnen leggen, het is voldoende om je te weerhouden van moorden, roof etc. En als bewijs van mijn gelijk zal ik je een aantal voorbeelden geven.

Er bestaat er een internationale rechtbank van de Verenigde Naties, de zogenaamde International Court of Justice (ICJ). Deze moeten we niet met de International Criminal Court (ICC) verwarren.

Het laatste, ICC, is bezig met het berechten van vooral oorlogsmisdadigers, van misdaden tegen de menselijkheid, genocide etc. ICC is de rechtbank die niet erkend wordt door een paar landen (zoals de VS). Er zijn 119 partijen bij ICC.

Het International Court of Justice wordt echter door alle landen erkend en beslecht vooral conflicten tussen landen. Heel weinig van haar vonnissen en adviesen worden door een aantal landen genegeerd, zoals de Iran, VS en Israël. Maar deze afwijzing is niet het gevolg van culturele verschillen. Alle landen hebben immers de principes van ICJ ondertekend. Geroepen tot verantwoording roepen de schendende landen niet dat ze totaal andere waarden hebben, maar ze voeren andere smoezen op. Dat betekent vooral dat internationaal recht mogelijk is. ICJ berust ook op Westerse liberale concepten van rechtspraak, een bewijs dat die gedeeld zijn door de hele wereld.

Op de homepage van ICJ zie ik Tunesië, Pakistan, Libië, Iran, Katar, Bahrein en andere Islamitische landen, die gebruik maken van deze rechtbank om hun onderlinge geschillen te beslechten.

Palestijnen hebben toch Bush en Sharon in België aangeklaagd, toen het nog mogelijk was om iemand daar voor oorlogsmisdaden aan te klagen.

Palestijnen hebben de ICJ-adviesopinie over de bouw van de muur toegejuicht, ze hebben niet gezegd dat ze ICJ niet erkennen omdat ze heel andere waarden zouden hebben.

ICJ stoelt niet op sharia. Dit bewijst dat een dergelijke rechtbank mogelijk is tussen culturen met verschillende concepten van “eerlijk, moreel, rechtvaardig, goed”.

In bin Ladens teksten hanteert hij concepten die we samen delen. Hij beschuldigt ons dat we de door onszelf ondertekende akkoorden niet respecteren. Dus hij accepteert internationale akkoorden. Hij zegt dat we een dubbele moraal hebben. Hij heeft dus het concept van consistent zijn in het toepassen van je door jezelf gekozen waarden. Toen Bush zei dat bin Laden vrijheid haat, reageerde bin Laden: “Waarom hebben we dan Zweden niet aangevallen?” en vertelde juist dat hij voor de vrijheid, voor bevrijding van zijn volk vecht. Dus hij deelt vrijheidsconcepten met ons.

Een groep Amerikaanse intellectuelen heeft een “manifest”  geschreven waarin ze de “war on terror” moreel rechtvaardigen. Uit de reactie  van 150 Saudische intellectuelen op het manifest zien we heel duidelijk dat er gedeelde waarden bestaan: “[T]here are a number of concepts, moral values, rights, and ideas that we share with the West and that can be nurtured to bring about what is best for all of us.”

Het gaande conflict in de wereld is niet over het wel of niet dragen van boerka’s, maar het gaat over roof, zoals olie, over bezet land, over dwang, vrijheid, leugens, internationale overeenkomsten. Dus over deze negatieve waarden die we samen delen.

Conclusie

Er bestaan dus negatieve waarden, zoals niet doden, roven, liegen, chanteren, die het bestaan van internationale rechtbanken heel goed mogelijk maakt en de huidige onenigheden in de wereld kunnen oplossen. Het bestaan van relevante internationale rechtbanken (dus het scheppen van nieuwe of versterken van bestaande) lijkt me daardoor een van de allereerste en van de belangrijkste stappen tegen terrorisme.