Waarom je je superieur voelt

Superioriteit bestaat niet. Waarom voelen zoveel mensen zich dan superieur? Dit is de vraag waarover ik hieronder wil speculeren en vijf redenen geven waarom men zich superieur voelt.

Over het niet bestaan van de superioriteit.
We hebben een overlevingsinstinct. De dingen die ons leven verlengen of gelukkiger maken noemen we goed, zoals gezondheid, eten, seks etc. Van sommige dingen die we goed noemen is niet meteen evident dat ze met onze overleving te maken hebben. Van deze dingen zijn de meesten, door zich herhaaldelijk “waarom” af te vragen, alsnog tot overleving te reduceren. Het goede is dus geen eigenschap van de dingen zelf, het is slechts een woord waarmee we de dingen aanduiden, die ons overleven ondersteunen.

Superioriteit is niets anders dan het vergelijken van twee dingen en zeggen dat één beter is dan het andere. En omdat het goede niet bestaat, bestaat dus ook de superioriteit niet in de werkelijkheid maar slechts in ons hoofd.

Hier ontstaat de fout want we verliezen uit het oog dat superioriteit slechts een instrument is om dingen te vergelijken. We gedragen ons alsof superioriteit iets onafhankelijk van ons denken zou bestaan, alsof de superioriteit in de dingen zelf zou bestaan, of in de natuur. Soms gedragen we ons alsof de superioriteit een doel van de natuur of God zou zijn. Deze foute gedachtegang brengt ons op het idee dat wij als persoon of als groep, natie, land, cultuur, religie, politieke voorkeur superieur zijn.

Vijf aspecten van het superioriteitsgevoel voeden deze waanidee op:

1. Het superioriteitsgevoel brengt geluk.
We proberen alles te koesteren wat ons geluk brengt en tegelijk onschadelijk is voor ons overleving. We geloven eerder in theorieën die ons gelukkig maken dan in theorieën die ons depressief maken. We denken dat succesvolle mensen gelukkig zijn, maar wetenschappelijk onderzoek toont aan dat ook andersom werkt, namelijk dat gelukkige mensen succesvol worden. Dus het superioriteitsgevoel leidt tot geluk, succes, langer leven en meer kans op nakomelingen. Het superioriteitsgevoel blijft daardoor (waarschijnlijk) genetisch en via opvoeding aan kinderen doorgegeven.

2. Zelfvertrouwen
Loop eens een sollicitatiegesprek in met de houding van een inferieur wezen en je zult niet aangenomen worden. Vecht eens voor een Olympische medaille met het idee dat je een miserabele wezen bent, die niet in staat is om te winnen en je zult niet winnen. Met zelfvertrouwen zul je ook meer dingen ondernemen en meer ideeën krijgen voor het oplossen van je problemen. Dus het superioriteitsgevoel geeft je, via zelfvertrouwen, betere overlevingskansen.

3. Legitimering voor immoreel gedrag
Mensen die zich superieur voelen, voelen zich meestal ook gerechtvaardigd om anderen te koloniseren, in slavernij te drijven, te beroven, te vermoorden etc. Welnu, elke mens heeft echter de pretentie om moreel te zijn, want zodra je hardop roept dat je geen morele wetten volgt, dat je volstrekt volgens machiavellistische principes handelt, dan ben je op dat moment meteen een dreigement voor een andere. De andere zal je dan preventief aanvallen. Ook als je in nood verkeert wordt je eerder door anderen geholpen als je zelf moreel bent.

Bovendien creëert je geloof dat je moreel bent op zijn beurt een superioriteitsgevoel. Dus de mens denkt dat hij superieur is omdat hij moreel is en tegelijkertijd denkt hij dat zijn zaak moreel is omdat hij superieur is. En de mens accepteert dit soort cirkelredeneringen als ze maar in zijn voordeel werken. Het is rationeel om irrationeel te zijn. Want als je denkt dat je moreel handelt, zul je zelfs voor een immorele zaak harder vechten. Deze motivatie geeft je grotere kansen om gevechten te winnen

Dus het superioriteitsgevoel functioneert ook als een manier om jezelf voor de gek te houden. Het geeft je de kans om met een schoon geweten immoreel te handelen. Het is dus een psychologische zelfbeschermingmechanisme en weer een overlevingsmechanisme.

4. Anderen kunnen erin trappen
In veel gevallen nemen anderen je zelfbeeld over. Als je je gedraagt alsof je superieur bent, dan trappen sommigen daarin en behandelen ze je alsof je dat inderdaad bent. Neem bijvoorbeeld de hierboven gesproken sollicitatiegesprek. Of denk aan bepaalde gekoloniseerde mensen die zelf in de superioriteit van de kolonisten geloofden. Het is dus in bepaalde gevallen in je voordeel om zich voor superior voor te doen.

5. Misleiding
Zelfs als de andere je zelfbeeld van superioriteit niet gelooft, heb je nog steeds een voordeel door te spelen alsof je superieur zou zijn. Een vals zelfbeeld geeft je namelijk verzachtende omstandigheden, die de wraak van een andere verkleinen.

Stel je bijvoorbeeld voor dat iemand je van je geld berooft en zegt dat hij gewoon misdadig is en daardoor hij je geld wil hebben. Je reageert met een maximum aan represailles. Nu stel je voor dat de rover de indruk kan creëren dat hij als gevolg van een vals beeld, van een vergissing, handelt. Bijvoorbeeld heeft hij een vals beeld van superioriteit, dat hem de vrijheid zou geven om je van je geld te beroven. Het feit dat hij volgens een vals beeld handelt, geeft hem een bepaalde verzachtende omstandigheden. Je zou immers ook zelf ooit als gevolg van een vergissing iets fout kunnen doen. Dan wil je niet dat de represailles van een andere volledig zouden zijn, zoals in het geval dat je slechts uit misdadigheid iets zou hebben gedaan.

Dus, als iemand jou iets aandoet als gevolg van een vergissing, je reageert trager en minder streng. Het geeft je daardoor een voordeel om zelf zo te handelen alsof je een vals eigenbeeld hebt.

Neem als concreet voorbeeld de Westerse handelingen ten opzichte van moslims. Het Westen heeft op allerlei manieren de pretentie superieur te zijn. Zelfs de Westerlingen die zeggen dat ze niet superieur zijn, pretenderen daarmee dat ze superieur zijn aan de mensen die zich superieur voelen. Dus in de meeste gevallen wordt het Westerse handelen door een superioriteitsgevoel gerechtvaardigd. De slachtoffers van deze handelingen nemen niet meteen wraak omdat ze denken dat de Westerlingen een vals zelfbeeld hebben. Kijk bijvoorbeeld wat een onderzoek van het Amerikaanse Ministerie van Defensie heeft ontdekt:

“Muslims see Americans as strangely narcissistic – namely, that the war is all about us. As the Muslims see it, everything about the war is – for Americans – really no more than an extension of American domestic politics and its great game. This perception is … heightened by election-year atmospherics, but none the less sustains their impression that when Americans talk to Muslims, they are talking to themselves.”

Wat we hier zien is dat de moslims denken dat de Amerikanen in een droom leven, met een verkeerd zelfbeeld. De moslims denken dat de meeste Amerikanen oprecht geloven dat Amerika goede bedoelingen heeft. Moslims geloven dat vooral de Amerikaanse regering misdadig handelt om de rijke Amerikanen nog rijker te maken, terwijl de gemiddelde Amerikaan in onwetendheid verkeert. Daarom heeft ook Bin Laden de Amerikanen het boek van William Blum aangeraden, boek waarin Blum een kleine encyclopedie van de Amerikaanse misdaden heeft verzameld.

Als de moslims zouden geloven dat de meeste Amerikanen puur uit misdadigheid handelen, bijvoorbeeld om hun olie te roven en om macht te vergaren, dan zouden we nu met enorme aantallen terroristische aanslagen te maken hebben.

Het is dus rationeel voor het Westen om te doen alsof het Westen irrationeel is, alsof het volgens valse ideeën over zichzelf handelt, volgens ideeën van superioriteit etc. Zo kan het Westen de moslims zo lang mogelijk voor de gek houden en ze zo lang mogelijk beroven. Jezelf superieur voelen heeft dus het voordeel dat je een andere daarmee kan misleiden.

Conclusie:
Ondanks het feit dat superioriteit niet bestaat, blijft het superioriteitsgevoel bestaan, door zijn rol in het overleven. Het superioriteitsgevoel werkt onder anderen op vijf manieren, die met elkaar verbonden zijn: via geluk, zelfbeeld, legitimering van immoreel handelen, het feit dat anderen erin trappen en als afleidingsmanoeuvre.