Skip to content

In een vrij land moet satire onvrij zijn

In zijn stuk van 22 april, beweert Jonathan van het Reve dat satire – in een vrij land – volstrekt onbeperkt moet zijn. Dit blijkt onjuist als we bewust worden dat satire bedoeld is om macht te nivelleren en fouten te corrigeren.

Nivelleren van macht
Satire is nuttig om macht te nivelleren; ze is het wapen van rebellen en verzetsstrijders. Zij is vooral de zaag voor de horige om aan de stoelpoot van de keizer te zagen, om de machtige van zijn sokkel te halen, om zijn goddelijke gelijk te bagatelliseren, om hem minder taboe en daarmee minder machtig te maken. Zij is geschikt om geitengeiler Erdogan te nemen.

Zij is echter geen moker waarmee de keizer de kleine man kleineert. Hoe machtig de tiran ook is, durft hij publiekelijk geen satire te uiten over zijn verdrukten, want dat zou de vonk zijn voor opstand. Satire is dus niet voor de alfa dog, maar voor de underdog.

Satire is het wasmiddel voor het sociale weefsel
Twee groepen met gelijke macht gebruiken satire als vriendelijke en conflictloze manier om elkaar te corrigeren. Want humor vonkt geen oorlog. Zo kunnen atheïsten de gelovigen met de voeten op de grond brengen, en andersom.

De satiricus bestormt moreel bederf. Hij bekvecht domheid, corruptie, machtswellust en andere kwade deugden. Hij corrigeert de achterlijke imam, die roept dat je homo’s van een hoog gebouw mag gooien. Hij corrigeert de paapse pater, die kinderen bemint. Dus de gemeenschap verheft en verschoont zichzelf met satire.

Vernedering, onderdrukking en machtsvergroting zijn illegitiem
Deze gebruiken van satire suggereren dat satire ongepast is als zij onderdrukt. Het is ongepast voor de pester om de gepeste met satire te pesten. Ongepast voor de verkrachter de verkrachte vrouw satirisch ‘hoer’ te noemen. Ongepast als de machtige of de meerderheid haar macht vergroot met satire.

Bijvoorbeeld het naziblad Der Stürmer maakte satire over de Joden. Dit verstevigde de macht van de nazi’s, vergrootte het stigma, de repressie en de Jodenhaat. Ook voor witte mensen in Zuid-Afrika tijdens apartheid was satire over zwarten ongepast. Ook de vernederende foto’s uit Abu Ghraib hebben normale mensen niet geamuseerd.

Dus satire is slechts gepast als de ‘aangevallene’ veilig en gelijkwaardig is; gelijke rechten heeft; vrij is van verdrukking en vernedering. De aangevallene staat niet weerloos voor een satirisch lynchende horde.

Satire, kerk en islam
Vroeger was de kerk machtig, dus zij was een legitiem doel voor satiristen. Maar, terwijl men individuele moslims met satire mag berispen, zijn generalisaties zoals van Gregorius Nekschot ongepast. Want moslims hebben in het Westen niet dezelfde status als andere minderheden. Een jood, katholiek of atheïst vreest geen discriminatie tijdens de sollicitatie. Niemand blèrde dat Uri Rosenthal geen minister zou mogen worden. PVV daarentegen – in peilingen een van de grootste – vocht tegen Aboutaleb als burgemeester en tegen Khadija Arib als Kamervoorzitter. Wilders wil kopvodtaksen invoeren; moslims verbieden om op Schiphol en in het leger te werken; wil dat ze minder rechten hebben; moskeeën en islamitische scholen afsluiten; vindt dat als een ‘minderjarig moslimkind over de schreef gaat, dan moet het samen met de ouders het land uit’; wil moslims aanmoedigen te vertrekken en roept dat ‘de demografische ontwikkeling zo moet worden, dat de kans klein is dat er weer twee in het kabinet komen.’ Haags PVV-raadslid Willie Dille vindt dat ‘de islam mag worden weggevaagd.’ Hans Spekman wil ondeugende Marokkanen ‘vernederen, voor de ogen van hun eigen mensen.’ Sommige mensen gooien brandbommen naar moskeeën en rukken moslima’s hun hoofddoek af. Al deze dingen zijn intimiderend.

Moslims hebben geen absolute zekerheid over hun rechten. De Nederlander vindt het ondenkbaar om joden, katholieken of atheïsten het land uit te zetten. Daarentegen, gelooft de Nederlander dat ‘echte’ Nederlanders bij meerderheid kunnen beslissen om moslims hun nationaliteit te ontnemen en hen de deur te wijzen; ook al is een Marokkaan al drie generaties hier. De Nederlander heeft over de moslim een ander beeld dan over andere minderheden. De moslim is uit vrijwillige goedheid getolereerd en de Nederlander heeft het laatste woord. De Nederlander heeft dit beeld niet over de jood, katholiek of atheïst. Zij zijn ‘wij’, de moslim is ‘de ander’, de duistere vreemde. De vreemdeling die hier niet hoort en mag verdwijnen.

Dus de meerderheid schept met haar mentaliteit een benauwende machtsongelijkheid. Noch respecteert men de moslims gelijk aan anderen, noch is hun gelijkwaardigheid veilig, noch zijn hun rechten onvoorwaardelijk. Satire maakt hen slechts weerlozer, vergroot de vooroordelen, vergroot de ongelijkheid en de discriminatie. Zodanig mist satire haar doel om de mens te beschaven en te emanciperen; zij wordt slechts een extra oppressiemiddel. Dit kan niet en mag niet in een echt vrij land.


Geredigeerd door Pascale Esveld

Published inBeste BlogsFilosofie

11 Comments

  1. Henk Veldman Henk Veldman

    Het is belangrijk dat moslims een bedreiging vormen anders zouden verschillende mensen geen bestaansrecht meer hebben. Daarom ga ik binnenkort een bedrijf op richten die (tegen betaling uiteraard) mensen gaat bedreigen in het Arabisch. Dat gebeurt maandelijks. Mensen kunnen dan met trots laten zien hoe gevaarlijk moslims zijn en daarmee hebben ze tevens het recht om hen te discrimineren. Aan het abonnement zit een verplichte verzekering vast waarbij als je door een moslim wordt vermoord, waar ook ter wereld, je nabestaanden een miljoen opstrijken. Een all-risk verzekering is vrijwillig. Die heeft het voordeel dat al je huisgenoten mee verzekerd zijn.
    Het aardige is daarbij ook dat als je homo bent dan geldt de dekking ook als je door een christen in de VS wordt vermoordt of door een jood in Israël. Immers volgens de bijbel hoor je homo’s te vermoorden. Dat mag weliswaar niet meer volgens de wet, maar het komt toch regelmatig voor dat sommige mensen er zich niet aan houden.

  2. Generaliseert Mihai hier nu niet ontoelaatbaar door nb zelf over ‘De Nederlander’ te spreken? Alleen vanwege die Blonde Stuk Wrakhout uit Venlo? Kunnen we geen hek om het katholieke Limburg zetten, met die malafide en maffiose ‘bestuurders’ ? En kunnen we dan ook meteen wat orthodoxe Joden dumpen richting de Klaagmuur? En er zijn toch behoorlijk wat fundamentalistische moslims, kunnen we die niet eens voor de gein de hals afsnijden? Kosher slachten dus? En alle mensen met rood haar kaal scheren? En alle brildragers een nekschot geven? Ik ben er voor om meer Eskimo’s toe te laten in NL, van Roemenen zoals Mihai die de moslims maar zielig vind en dus heilig verklaard heeft, hebben we nu wel genoeg..moslims kunnen toch prima voor zichzelf zorgen? Gek dat Mihai nooit eens iets over de IS factie durft te debiteren, als de dood voor discriminatie van moslims als Mihai is. Tja zo komen we natuurlijk nooit ergens..En als ik de moslim Erdogan nou eens een gore fascistische dictator noem, kom ik dan op de zwarte lijst van de Grijze Wolven?
    Word ik nu binnenkort koud gemaakt door een doodseskader vanwege die opvatting?
    Ik zou zeggen, neem geen blad voor de mond, niet en nooit,mwie het ook betreft, zonder onderscheid naar kleur of religie of geaardheid.

    • Henk Veldman Henk Veldman

      @Partout
      Je hebt het er over dat moslims wel voor zichzelf kunnen zorgen, maar je gaat er aan voorbij dat er een zorgplicht bestaat. Daarom maken zoveel mensen zich zorgen over moslims. Dat zijn ze namelijk verplicht. Vandaar ook het bedrijf wat ik wil beginnen om mensen te bedreigen zodat het makkelijker voor hen om zich zorgen te maken. Teveel mensen lopen zorgeloos rond in Nederland en dat is iets waar je je grote zorgen om moet maken.
      Om maar even een voorbeeld te geven. In ’45 waren de VS de enige staten die atoombommen hadden. Die dingen waren nog tamelijk primitief. Ze konden hooguit één land bombarderen, waarbij het overgrote deel van de bevolking jarenlang moesten wachten voordat ze door de straling een langzame en zeer pijnlijke dood stierven. In Japan, een land met vele miljoenen inwoners, stierf minder dan 1% een snelle en humane dood omdat die atoombom direct bij hen in de buurt viel.
      De Amerikanen hebben ingezien dat als je je atoomarsenaal niet verbetert dat bij een volgend gebruik je nog veel meer mensen slachtoffer maakt wat door hen als onchristelijk wordt gezien. Ook al had Jezus al het lijden van de mensheid op zich genomen, moet je er toch rekening mee houden dat er nadien mensen zijn geboren die niet in Hem geloofden en derhalve mogelijk in de hel terecht komen, in ieder geval na hun dood.
      Andere landen hebben inmiddels zich ook over het probleem gebogen en zijn dus ook bezig gegaan met het bouwen van atoombommen. En sommige waren zelfs beter dan die van de Amerikanen. Daarom moesten de Amerikanen steeds weer betere bommen maken.
      Momenteel bezit de VS de beste bommen. Eéntje is al in staat om 3 maal de hele wereld te vernietigen, maar omdat ze er duizenden hebben zou bij een eventuele mislukking bij het afschieten van eentje die mogelijk door afweerraketten van doelloos in zee storten altijd weer een paar nieuwe ter beschikking staan.
      De Joodse Staat Israël had aanvankelijk nog geen atoombommen. Dat mocht toen nog niet uit concurrentieoverwegingen. Vanaf ’48 is Israël door een aantal Arabische landen aangevallen. Die landen hadden nog geen atoombommen dus de schade is meegevallen.
      Uiteindelijk had Israël toch atoombommen weten te maken, zelfs nog beter dan die de Russen hadden. Sindsdien heeft geen land het meer aangedurfd Israël aan te vallen. Het land geldt inmiddels dan ook als één van de veiligste landen ter wereld. Echter het land is voor 20% afhankelijk van de wapenindustrie. Daarom is het wel belangrijk dat het land laat weten dat ze wél voortdurend bedreigd wordt. En dat geldt dus voor alle beschaafde landen. De wapenindustrie levert vele banen en inkomsten op. Gegarandeerd dat als we geen wapenhandel hadden dat de meeste landen straatarm zouden zijn.
      Mijn bedrijf gaat binnenkort ook kernwapens ontwikkelen daarmee zullen we alle landen (uiteraard ook tegen betaling, net als de mensen in Nederland) bedreigen dan wel als een land ons opdracht geeft een ander land te bedreigen dat ook te doen. De besparing voor zo’n land is enorm want ze hoeven immers zelf geen atoombommen meer te maken. Onze wapens zijn heel goed verborgen want we maken gebruik van een paar Iraakse en Iraanse kerngeleerden. Als bekend zitten in die landen lieden die perfect weten hoe je wapens moet verbergen. Als je bedenkt dat men een aantal jaren geleden in een 27 km lange buis een Higgins-deeltje heeft kunnen ontdekken, een dingetje kleiner dan een atoom, dan kun je wel nagaan hoe verbijsterend de verbergingstechnieken van die Iraniërs en Irakezen moeten zijn als ze zoveel wapens onvindbaar hebben weten te maken voor de Amerikanen.

      Ik ga binnenkort m’n bedrijf starten met een reclame-actie. Die houdt in dat je één week lang gratis wordt bedreigd. Dus één week lang moet je je niet op straat vertonen. Echter na een week dien je dan wel te betalen. Indien je dat niet hebt gedaan dan wordt je óf niet meer bedreigd óf doodgeschoten.
      Maar voor jou gaat het nu al in. M.a.w. je moet nu niet de deur uitgaan en over een week moet je me hebben betaald.

  3. Partout Partout

    Heel leuk om te lezen, beste Veldman, maar een zorgplicht mbt moslims..me hoela! Had een zorgplicht richting de Joden geholpen om te voorkomen die etnische groep uit te moorden? Ik dacht het niet!
    Ik behoud mij net als Mihai het recht voor het soms op te nemen voor moslims die gediscrimineerd worden, EN tevens het recht om islamitische fascisten, bv die van IS maar ook Erdogan te bestrijden waar ik kan.
    Je gaat toch ook niet beweren dat alle vrouwen deugen?

    • Henk Veldman Henk Veldman

      Het ging me er niet om voor mensen te zorgen, maar de plicht om zorgen te hebben. Als je nergens bang voor bent zou je nooit wapens kopen bijvoorbeeld. Dat is niet goed voor de handel.
      Erdogan/Turkije zit met miljoenen vluchtelingen in hun maag. Daar zijn zij niet de oorzaak van.
      IS is veroorzaakt door de VS en de JS. Hun handelingen zijn niet vanuit de islam/Koran te verdedigen maar wel vanuit de Bijbel.
      Het jodendom is op de Bijbel gebaseerd en is zeer discriminerend. De Joodse Staat Israël is één van de weinige landen die (nog) “rassenwetten” heeft. De islam is voor 100% tegen elke vorm van discriminatie.
      De joden die gevlucht zijn en niet alleen tussen ’30 en ’45 zijn op de vlucht geslagen voor christenen, maar dat hebben ze al eeuwenlang gedaan en hun “vluchtadres” was voor een groot deel de “islamitische” landen. Ze hebben daar altijd een beschermde status gehad. Er zijn inmiddels zo’n 4 miljoen Palestijnse vluchtelingen. Door wie zijn ze op de vlucht gejaagd?
      Wat betreft vrouwen durf ik geen uitspraak te doen. Ik heb zo wel eens m’n twijfels, maar ik weet dat je er voorzichtig mee moet zijn.
      In de Bijbel staat bijvoorbeeld als een meisje verkracht wordt en ze roept niet om hulp terwijl ze wel binnen gehoorsafstand is, dat ze dan evenals haar verkrachter de doodstraf dient te krijgen.
      Nu is om hulp roepen uiteraard heel beledigend voor de verkrachter. Immers zoiets kan hij in de regel wel alleen af. In de Koran krijgt de verkrachter altijd de doodstraf maar het meisje nooit.
      Echter wat zo gemeen is aan de hele situatie dat sinds de doodstraf is afgeschaft haar verkrachter wel straf krijgt als die gepakt gaat maar het meisje of ze nu wel of niet heeft geroepen, bijna altijd vrijuit gaat.
      Iets anders zie je bijvoorbeeld bij homo’s. Volgens de Bijbel moet je ze afmaken. Volgens de Koran niet. Er is alleen één gevalletje geweest toen een stel homo’s Lot dwongen om z’n visite te verkrachten en toen heeft Mohammed gezegd dat men gelijk had om ze te doden. Let wel, dat was voor z’n tijd.
      De Koran kent vrijheid van godsdienst. Inmiddels kennen we dat ook in diverse andere landen. In het Ottomaanse rijk hadden homo’s gelijke rechten als andere burgers. In Israël en de VS worden regelmatig homo’s vermoord. Dat hoeft helemaal niks te maken te hebben met haat, maar gewoon hun plicht aan god. Waarom worden die moordenaars er zo kwaad op aangekeken.
      Van de Wilders-gelovigen is meer dan 10% homohater. Daarmee zijn ze dus recordhouder. Echter het haten is een mening. Je mag toch wel in het kader van de vrije meningsuiting mensen haten ook al zijn ze homo?

    • Henk Veldman Henk Veldman

      @Partout Er is nog een kleinigheidje te vermelden bij je ” … tevens het recht om islamitische fascisten, bv die van IS”
      IS, de Islamitische Staat imiteert de Joodse Staat. Einstein heeft in 1952 die staat fascistisch genoemd. Eén van de reden waarom hij niet president wou worden. Zie http://www.newdemocracyworld.org/old/einstein.htm

  4. Henk Veldman Henk Veldman

    Om eventjes iets vergelijken: Zie
    https://nl.wikipedia.org/wiki/Immigratie_in_Nederland#Jaren_30:_Joodse_vluchtelingen “De eerste keer dat er toelatingseisen aan vreemdelingen werden gesteld was in 1935. In 1933 kwamen in Duitsland de nazi’s aan de macht. Toen de nazi’s in 1935 de Neurenberger rassenwetten invoerden (die Joden alle burgerrechten ontnam) kwam een stroom van Joodse vluchtelingen richting Nederland op gang. Om de toevloed in te dammen besloot de regering in 1935 eisen te stellen: alleen bemiddelde Joodse vluchtelingen werden toegelaten. Alle anderen moesten bewijzen dat ze in hun land van herkomst écht gevaar liepen. Dat bewijs was moeilijk te leveren, zodat maar weinig Joden Nederland binnenkwamen. De regering had twee redenen om de stroom vluchtelingen in te dammen. Ten eerste was het de crisistijd, het land verkeerde in slechte economische omstandigheden, de inflatie was torenhoog net als de werkloosheid. Ten tweede was men bang dat de toelating van veel Joden het opkomende antisemitisme in de kaart zou spelen.” Dat is dus nauwelijks nu anders.

  5. j de kat j de kat

    Uitgangspunt van dit betoog: “satire bedoeld is om macht te nivelleren en fouten te corrigeren”.

    Die uitleg van satire kan ik verder nergens vinden (Van Dale, Onze Taal, Wikipedia).
    Wikipedia geeft de meest maatschappelijk betrokken uitleg: Een satire of hekeldicht is een kunstvorm waarbij vaak op humoristische wijze maatschappijkritiek wordt gegeven. De kritiek kan geleverd worden via parodie, ironie, sarcasme, pastiche en karikatuur. De doelwitten kunnen personen, politici, tradities, religie, kunstenaars, entertainers, media, normen, waarden, trends zijn. Niet alle satire is uitsluitend humoristisch bedoeld. Sommige satires zijn zo agressief en scherp dat ze vooral willen provoceren of tot actie aanzetten. Hierom zijn door de geschiedenis heen veel satirici vervolgd door de overheid.

    D.w.z.: satire is gebaseerd op spot, en spotten is eigenlijk nooit vriendelijk bedoeld. Zie ook: bespottelijk.

  6. De spijker op de kop, geachte de Kat!
    Satire MOET bijten, woorden als wapens, Voltaire!
    Niemand wordt gespaard, zelfs de nar zelf is soms onderwerp van de spot, zie Shakespeare.
    Al die indelingen naar kleur, ethniciteit, of geaardheid, blanken, zwarten, christenen, joden, moslims, homo’s, vrouwen, het zijn achterhaalde categorieen die het denken in termen van fundamentele gelijkwaardigheid van mensen ernstig bedreigen.

  7. Henk Veldman Henk Veldman

    Tijdens de oorlog moest je een “ausweiss” kunnen laten zien. Een soort ID-kaart dus. Als je jood was moest er een grote “J” op staan. Na de oorlog is dat afgeschaft en mag er geen verwijzingen naar iemands joodse afkomst meer geregistreerd worden in bijvoorbeeld geboorteregisters. Dat is wel het geval als iemand bijv. een Turkse of Marokkaanse achtergrond heeft. We zijn inmiddels weer verplicht om een ID-kaart te hebben.
    Ik ben van joodse komaf. Dat staat dus niet op m’n ID-kaart. Toch overkomt het me wel eens dat men me toch jood noemt. Men zegt dan “idioot” of i.d. ofwel “IDjoot”, (fonetisch dus aidiejoot). Ik pik dat niet meer. Iedereen die me idioot noemt klaag ik aan wegens antisemitisme.

  8. Pieter Pieter

    Moslims zijn zielig en “gemarginaliseerd”. Alle kritiek en satire op deze gemeenschap is gemeen en zou verboden moeten worden. Er is niks fout met de islam maar wel met alle witte racistische mensen. Kip en ei.

Leave a Reply