Historicus Han van der Horst verdedigt religie in dit stuk. Hij gelooft zelf niet, maar is zeker van ‘veel buitenaardse beschavingen’. Dit is rationeel, zegt hij. Op dezelfde manier is het ‘redelijk om in God te geloven’. Ik wil hieronder het tegendeel beweren: het is irrationeel en immoreel om in God te geloven. Mijn argument is in het kort als volgt:
Premisse 1: Er bestaat geen godsbewijs.
Premisse 2: Gelovigen betrekken religie in hun beslissingen.
Premisse 3: Het is irrationeel te beslissen op basis van onbewezen veronderstellingen.
Conclusie 1: Het is irrationeel te geloven als religie tot beslissingen leidt.
Premisse 4: Beslissingen hebben gevolgen voor andere mensen.
Premisse 5: Irrationele beslissingen met negatieve gevolgen voor anderen zijn immoreel.
Conclusie 2: Het is immoreel te geloven, als geloof negatieve gevolgen heeft voor anderen.
Premisse 1: Er bestaat geen Godsbewijs.
Geen enkel argument maakt God’s bestaan waarschijnlijk. Tenminste op dit moment bestaat er geen enkel argument in het openbare debat dat het aannemelijk maakt dat de kans op God’s bestaan groter is dan nul.
Premisse 2: Gelovigen betrekken religie in hun beslissingen.
We neigen te geloven dat beslissingen eenvoudige syllogismes zijn, zoals:
Premisse: Het regent.
Conclusie: Ik moet de plu meenemen.
In werkelijkheid beslissen we vaak (misschien altijd) met onze volledige persoon. Om dit te illustreren gebruik ik een analogie met objecten en krachten in de klassieke newtoniaanse mechanica. We hebben op school geleerd dat de som van alle krachten zelf een kracht is, die een ding in een bepaalde richting en met een bepaalde snelheid laat bewegen. Onze beslissingen zijn ook het resultaat van een groot aantal ‘krachten’ die ons in vele richtingen duwen. Zij berusten niet alleen op eenvoudige premissen – zoals ‘het regent’ – maar ook op veel andere factoren. Op onze fysieke eigenschappen, zoals genen, voedsel en lichaamsbouw; ook op onze kennis, karakter, intelligentie, onderwijs, cultuur, opvoeding en dwang uit onze omgeving; ook op andere factoren, zoals religie.
Voorbeeld
Volgens deze Gallup-enquête zouden de Amerikanen niet op een kandidaat stemmen als hij/zij is:
- Zwart: 4%
- Vrouw: 5%
- Katholiek: 5%
- Jood: 6%
- Hispanisch: 7%
- Mormoon: 18%
- Homo: 30%
- Moslim: 40%
- Atheïst: 43%
Slechts 47% van de Republikeinen beweert op een islamitische president te stemmen en slechts 48% op een atheïst. In 1958, bij de eerste enquête, zou slechts 18% op een atheïstische president hebben gestemd. In 1937 slechts 46% op een joodse. Religie is de beste verklaring waarom zoveel mensen geen homo’s, joden, moslims, mormonen of atheïsten als leider willen. Dit toont aan dat religie een rol speelt in de dagelijkse beslissingen, met grote gevolgen voor anderen.
Premisse 5: Irrationele beslissingen met negatieve gevolgen voor anderen zijn immoreel.
De woestijnanalogie
Stel je een democratische maatschappij voor met drie mensen in de woestijn. Dorstig. Jantje kijkt op Google maps en ziet water aan de rechter kant liggen. Pietje zegt: “Nee, ik wil naar links omdat ik geloof dat water links ligt.” De derde burger, Kevin, zegt: “Ik geloof dat mensen van 1,83m lengte altijd gelijk hebben om negen uur. Pietje is 1,83m en het is nu negen uur. Dus ik wil ook naar links.” Maar er ligt geen water aan de linker kant en Jantje sterft als gevolg van deze democratische beslissing.
Pietje en Kevin hebben besloten op basis van onbewezen premissen. Hun beslissing is irrationeel en heeft negatieve gevolgen voor Jantje. Daardoor is deze beslissing immoreel. Het feit dat we vaak irrationele beslissingen nemen met negatieve gevolgen voor anderen, maakt de beslissingen niet minder immoreel. We hebben een morele plicht om ons best te doen om slechts rationele beslissingen te nemen als ze negatieve gevolgen kunnen hebben voor derden. Jantje heeft recht op een rationele beslissing.
Echte voorbeelden
Volgens een andere Gallup-enquête uit 2012 geloofde 11% van de Amerikanen onterecht dat Obama een moslim was. Republikeinen zelfs voor 18%. Volgens de PEW-enquête uit 2010 geloofde 31% van de republikeinen dat Obama moslim was. 52% van de Republikeinen in Mississippi geloofde in 2012 dat Obama moslim was.
Als 40% van de Amerikanen niet op een moslim zou stemmen en sommige Amerikanen geloven dat Obama moslim is, is het aannemelijk dat sommige Amerikanen niet op Obama hebben gestemd omdat hij moslim zou zijn. Dus sommige stemmers hebben waarschijnlijk twee onbewezen premissen gebruikt:
Onbewezen premisse: God bestaat.
Onbewezen premisse: Obama is moslim.
Als Obama niet gekozen zou zijn, zou dit gevolgen hebben voor zijn salaris, macht en aanzien. Hij zou Amerika en de wereld minder kunnen veranderen. Dus zouden zijn legitieme belangen hiermee gehinderd zijn. Het is bovenal Obama’s recht dat de kiezers hem slechts om zijn slechte argumenten afwijzen, of om de betere argumenten van zijn opponent.
Dus sommige gelovigen frustreren de legitieme belangen van derden, slechts door onbewezen premissen. Dit is immoreel.
De Irakoorlog
“Religion is a key, but largely underappreciated factor in the actions of many U.S. presidents,” schrijven Mark Rozell en Gleaves Whitney in hun boek “Religion and the American presidency”. Ook Bush en Blair hebben religie betrokken bij hun beslissing om de oorlog te beginnen.
Stel je voor dat alle krachten – behalve religie – die op Bush en Blair hebben ingewerkt, neutraal zouden zijn. Zonder religie zouden Bush en Blair noch voor noch tegen de oorlog kunnen beslissen. Voeg religie aan dit systeem toe en deze kracht, hoe klein ook, zal Bush en Blair toch voor de oorlog doen beslissen. Het is als een weegschaal in perfecte balans, waar een veertje onbalans veroorzaakt.
Een Irakeze moeder en haar in de oorlog gestorven baby hebben een legitiem belang om niet te sterven zonder een goede reden. De enige goede reden is bepaald door het volkenrecht. In het volkenrecht mag een land militair geweld gebruiken in slechts twee gevallen: in zelfverdediging of met toestemming van de Veiligheidsraad. Dus de oorlog tegen Irak was illegaal en daardoor is ook deze baby illegitiem gestorven.
Maar ook de rest van de wereld heeft een legitiem belang in een stabiele wereld, zonder oorlog – en zeker het recht dat oorlogen slechts met een goed onderbouwd argument beginnen. Dus Bush en Blair hebben de legitieme belangen van de hele wereld geschonden op basis van onbewezen premissen. Dit is irrationeel en immoreel.
In conclusie
Vrijheid van religie geeft gelovigen slechts het recht om godswil op zichzelf of andere instemmende volwassenen toe te passen. Zij hebben de morele plicht om zonder religieuze premissen te beslissen als deze besluiten negatieve gevolgen hebben voor derden.
Geredigeerd door Pascale Esveld
Als je het boek van astrofysicus Penrose Cycles of Time probeert te lezen dan vraag je je af of geloof in een schepper minder irrationeel is dan de geloven van astrofysici in hoe ons heelal ontstond of niet ontstond.
Die geloven zijn verpakt in mathematische redeneringen, die voor mij althans even onbegrijpelijk zijn als kerkelijke dogmatiek.
Het leuke is dat ondanks de ogenschijnlijke exactheid de astrofysici net zo overhoop lijken te liggen als kerkgeleerden.
Ik hecht meer aan de astrofysici, maar dat is slechts een voorkeur.
Wat het immorele is van geloven in welke god ook ontgaat me.
Elke god gaf morele regels, ik vraag me af of die regels onderling veel verschillen, en of de regels die ongelovigen al dan niet volgen veel beter zijn.
Voor goed begrip, ik ben atheïst agnost, maar ik zie objectiviteit als een groot goed.
De helft meent de stem van God te horen, de andere helft hoort niets. De helft die wel wat hoort, heeft nog nooit een geluidsopname kunnen produceren.
Maar om ze nu allemaal immoreel te noemen ? Als alle beslissingen rationeel moesten zijn, zouden we meer gebruik moeten maken van computers om ons te helpen beslissen. Je kan wel in een vergadering argumenten uitwisselen, maar daarna moet er gestemd worden en hoeft niemand zich te verantwoorden over de reden van zijn beslissing. Het zou goed zijn als mensen op willekeurige momenten gedwongen konden worden dat wel te doen, want op deze manier heeft de vergadering niet veel zin.
Het excuus is altijd, dat argument A zwaarder woog dan argument B. Maar over het gewicht van argumenten wordt niets geopenbaard, er wordt ook geen discussie over gevoerd.
Als ik me niet vergis is dit gestoeld op het Verdrag van Aken,
ik heb er nooit wat mee gehad, en heb me er nooit een seconde aan gehouden. De voet is niet goed. Wat mij betreft begon het met eenverkeerde afslag bij het verdrag van Atrecht, daar hadden ze voet bij stuk moeten houden anders verval je al snel in een Galupp. En dan ga je mensen ook niet meer vertrouwen. De schout en de schepenen ik vond het moederkindjes, papkinderen. Ze hebben de lepel veel te lang rechtop gehad in Atrecht daar krijg je dan affaires van.
Geweldig artikel maar ik vind dat je het beestje bij de naam moet noemen en dat is “hersenspoeling en illusie”. Met geloven is niks mis, dat is een wetenschappelijk ding en makkelijk aan te tonen in de psychologie en dergelijke wetenschappen.
Dan wil ik er graag nog aan toevoegen dat als je weet dat theisme in de huidige vorm desillusie is dat atheisten en agnostisten die direct antwoorden aan de theisten die gedesillusioneerd zijn met precies hetzelfde probleem te kampen hebben. Als het ware de omgekeerde wereld creeren door het gebruik van dezelfde dynamiek van illusionele netwerken.
Wellicht..is daarom het veertje nodig. Of dan is het eerder een sneeuwbal die groter wordt.
Hopelijk kan je er wat mee!
Als gelovige hou ik me al lang aan ons recente mensenrecht. Dat betekent dat ik alle gelovige (en ook ongelovige) gedrag wat tegen mensenrecht ingaat in alle menselijke (zelf)kritiek veroordeel. Het betekent ook dat ik de menselijke vrije keuze voor gelovige of ongelovige levensbeschouwing op grond van die mensenrechten ten volle respecteer.
Het verbaast me hogelijk dat ongelovigen nu nog, nadat ze hun ongenoegen over geloof toch onderhand wel gespuid kunnen hebben, nog steeds op grond van onze mensenrechten hun zelfkritiek vergeten en gelovigen met het grootste gemak kunnen beledigen..
Met het grootste gemak kwalificeert MT nu geloof met haar mensenrecht als immoreel. Hij mag dat natuurlijk zeggen, maar niet op grond van het aan geloof toegekende mensenrecht.Je moet hem eens horen als gelovigen hem nog diezelfde kwalificatie (onterecht) zouden geven ..
Het komt niet eens bij me op om hem, zoals vroeger tot mijn zelfkritische schaamte gebruikelijk, als ongelovige immoreel te noemen. Alleen wil ik nu toch wel kwijt dat ik me als gelovige met een kwalificatie immoreel wel degelijk zwaar beledigd voel. Ben bang dat hij dat in zijn alwetendheid, zoals gelovigen vroeger, terecht en niet eens vervelend vindt.
Een leerzaam stuk
Geloven kun je niet met (speudo)wetenschappelijke theorien
bewijzen of afwijzen.
Het is immers datgene wat je niet ziet en toch voor waar aanneemt.
En in de bijbel kun je lezen dat als je het af wilt dwingen je op de koffie komt. Dit is overigens al het zoveelste blog waarin Mihai aantoont dat
hij niet kan aantonen dat God wel of niet bestaat.
Dus als ik je goed begrijp, Mihai, dan staat God gelijk aan Nul.
Interessant.
Er zijn hierboven enkele misverstanden opgevoerd met de titel “onbewezen premisse”.
Namelijk: 1. Jantje is op stap met twee idioten die te lui zijn om op zijn kaart te kijken en ongezien aannemen dat hij uit zijn nek kletst. Het is niet duidelijk of Pietje het eens is met Kevin over zijn lengte en het tijdstip. Hij gebruikt Kevins steun zonder daarvoor een geloof te hoeven aanvoeren. Steunt de ene irrealis zonder meer de andere? Bovendien had Jantje zelf naar rechts kunnen gaan om water te drinken.
Het andere misverstand betreft Obama’s geloof. Van begin af aan heeft hij bezworen geen moslim te zijn. Dat desondanks veel mensen hebben verondersteld dat hij dat wel is, is dus hun vergissing. Die overigens in zijn geheel genomen geen gevolg heeft gehad voor zijn presidentschap en ook niet voor de rest van de wereld. Want daaraan heeft Obama nog eigenlijk niks veranderd. Gelukkig maar, hij is tenslotte niet de president van de hele wereld.